Πολιτικό έγγραφο με τη φιλοσοφία της ελληνικής κυβέρνησης εν όψει των σκληρών διαπραγματεύσεων που θα ξεκινήσουν επισήμως εντός του Μαρτίου για ένα νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου αναμένεται να καταθέσει σύντομα η Αθήνα προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Βασικός άξονας του εγγράφου, είναι η ισοβαρής αντιμετώπιση των αρχών της ευθύνης και της αλληλεγγύης στο νέο Σύμφωνο που θα αντικαταστήσει τον, ανεπαρκή πλέον, Κανονισμό του Δουβλίνου, σύμφωνα με το σχετικό ρεπορτάζ του Βήματος
Υπενθυμίζεται ότι οι σχετικές συνομιλίες για την αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, οι οποίες ξεκίνησαν το 2016, έχουν παγώσει εξαιτίας των σφοδρών αντιδράσεων τόσο των χωρών του Βίζεγκραντ (Ουγγαρίας, Πολωνίας, Τσεχίας, Σλοβακίας), όσο και χωρών όπως η Αυστρία, που δίνουν μονοδιάστατη έμφαση στην προστασία των εξωτερικών συνόρων και δεν επιθυμούν να συνεισφέρουν στον διαμοιρασμό του βάρους μέσω της φιλοξενίας αιτούντων άσυλο.
Ανησυχία στην Αθήνα από τις νέες ροές
Η διεθνοποίηση του προβλήματος καθίσταται αναγκαία καθώς τα πρόσφατα γεγονότα στη Λέσβο κατέδειξαν ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να διανύσει έναν δύσβατο και ανηφορικό δρόμο για να αντιμετωπίσει την πρόκληση του Μεταναστευτικού/Προσφυγικού.
Η πρόσφατη παραδοχή του Κυριάκου Μητσοτάκη ότι ίσως να υποτιμήθηκαν αρχικά η έκταση και το βάθος του προβλήματος, αλλά και η μάλλον μονήρης προσέγγιση του ζητήματος αυτού από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ανάγκασαν τον Πρωθυπουργό να επανασυστήσει το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Παράλληλα, οι ίδιες πηγές εξέφραζαν τη σοβαρή ανησυχία τους για την προθυμία της Αγκυρας να συμβάλει στην επιτυχή εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας, δίνοντας έμφαση στην απροθυμία της τουρκικής ακτοφυλακής να απαντήσει στις εκκλήσεις του Λιμενικού Σώματος με σκοπό την παρεμπόδιση βαρκών να περάσουν από τα τουρκικά παράλια στα νησιά.
Ουσιαστική αλληλεγγύη και όχι στα χαρτιά
Το έγγραφο που πρόκειται να καταθέσει η Αθήνα «χτίζει» πάνω στη στρατηγική διεθνοποίησης που είχε καταθέσει ο κ. Κουμουτσάκος, σε ανύποπτο χρόνο, στον Πρωθυπουργό ήδη από τον περασμένο Νοέμβριο.
Η φιλοσοφία της ελληνικής πλευράς επί ενός Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου (Common European Asylum System – CEAS) συνίσταται στην ανάγκη να υπάρχει ισοβαρής αντιμετώπιση των αρχών της υπευθυνότητας και της αλληλεγγύης. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, «χρειαζόμαστε μια αποτελεσματική αλληλεγγύη σε συνδυασμό με μια αποδοτική ευθύνη στην οποία όλα τα μέρη θα πρέπει ενεργά να συμβάλλουν. Ενα σύστημα από το οποίο ορισμένα κράτη-μέλη θα εξαιρούνται ή ένα σύστημα που θα επιβληθεί σε κάποια κράτη-μέλη εναντίον της θελήσεώς τους δεν θα επιτύχει». Με αφορμή και τα γεγονότα της Λέσβου, η ελληνική κυβέρνηση κάνει λόγο για «μεταναστευτική κόπωση» (migration fatigue).
Πυρήνας οι υποχρεωτικές μετεγκαταστάσεις
Σε σχέση με την ευθύνη που αναλαμβάνουν τα κράτη-μέλη, η ελληνική κυβέρνηση τάσσεται υπέρ της άποψης ότι οι υποχρεωτικές μετεγκαταστάσεις (compulsory relocations) πρέπει να αποτελέσουν τον πυρήνα του «νέου Δουβλίνου». Αυτό σημαίνει ότι ένα κράτος-μέλος, ιδιαίτερα πρώτης γραμμής, δεν μπορεί να παραμείνει υπεύθυνο επί μόνιμης βάσεως ή για μεγάλο χρονικό διάστημα για μια αίτηση ασύλου.
Σύμφωνα με το ελληνικό έγγραφο, το οποίο βρίσκεται σε φάση τελικής επεξεργασίας, η ιδέα ότι ορισμένα κράτη-μέλη θα αναλαμβάνουν την πλήρη ευθύνη της φιλοξενίας όσων φθάνουν στο έδαφος της ΕΕ, ενώ άλλα θα συνεισφέρουν απλώς με οικονομική ή ανθρωπιστική βοήθεια, αρνούμενα να φιλοξενήσουν οποιονδήποτε, δεν είναι απλώς άδικη αλλά επίσης ανεπαρκής.
Σύμφωνα επίσης με ενημερωμένες πηγές, οι απόψεις περί υποχρεωτικής και ταχείας εξέτασης, στα σύνορα της ΕΕ, των αιτήσεων ασύλου, εμπεριέχει σοβαρούς κινδύνους, καθώς θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάγκη κατασκευής μεγάλων κέντρων κράτησης στα ευρωπαϊκά σύνορα και σε παραβιάσεις του Κοινοτικού και Διεθνούς Δικαίου.
«Να είμαστε παρόντες σε κάθε φάση της συζήτησης»
Πριν από δύο ημέρες, την Παρασκευή 24 Ιανουαρίου, ο αναπληρωτής υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής βρέθηκε στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας (ασκεί το τρέχον εξάμηνο την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ) για να συμμετάσχει στο άτυπο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων. Εκεί, ο κ. Κουμουτσάκος προχώρησε στην κατάθεση ακόμη ενός εγγράφου με σκοπό να διευρύνει η Αθήνα το «διπλωματικό αποτύπωμά» της εν όψει των συζητήσεων για το CEAS. Πρόκειται για ένα κείμενο για την καταπολέμηση των δικτύων παράνομης μετανάστευσης, τα οποία ευθύνονται για το 90% των περιπτώσεων των ανθρώπων που φθάνουν στην ΕΕ σύμφωνα με τα στοιχεία της Europol.
Η Αθήνα καταθέτει μια σειρά ιδεών σε έξι τομείς, μεταξύ των οποίων η καλύτερη συλλογή πληροφοριών, η συνεργασία με τρίτες χώρες, ο έλεγχος πλαστογραφημένων εγγράφων κ.ά. Παρουσιάζοντας το έγγραφο στους συναδέλφους του, ο κ. Κουμουτσάκος σημείωσε ότι είναι χρήσιμο να εξετάζονται τρόποι καταπολέμησης της λαθραίας προώθησης μεταναστών στα Δυτικά Βαλκάνια, αλλά πρέπει να δοθεί περισσότερη έμφαση σε όσα δεν πράττει η Τουρκία στον συγκεκριμένο τομέα.
Ο έλληνας υπουργός αναρωτήθηκε μάλιστα πώς είναι δυνατόν μια χώρα με τόσο αποτελεσματικό μηχανισμό εσωτερικής ασφάλειας να μην μπορεί να εντοπίσει πώς συμβαίνει να χρησιμοποιούνται τόσες πολλές εξωλέμβιες μηχανές για τις βάρκες που φθάνουν στα ελληνικά νησιά. Αυτό είναι το τρίτο έγγραφο προβληματισμού που έχει καταθέσει η κυβέρνηση τους τελευταίους μήνε
Η «παγίδα» της σύνδεσης πολιτικής ασύλου και Σένγκεν
Πρόσφατα, ορισμένα κράτη-μέλη (όπως π.χ. η Γαλλία) έχουν κυκλοφορήσει την ιδέα μιας σύνδεσης της Συμφωνίας Σένγκεν με την ορθή εφαρμογή της πολιτικής ασύλου. Από ορισμένες πλευρές έχει ακουστεί το επιχείρημα ότι θα έπρεπε ίσως και να εξεταστεί η αποβολή από τη Συνθήκη του Σένγκεν όσων κρατών-μελών δεν συμμετέχουν στην ευθύνη του διαμοιρασμού των βαρών. Η διασύνδεση αυτή κρύβει μια παγίδα για την Ελλάδα, καθώς ως χώρα πρώτης γραμμής θα μπορούσε να βρεθεί σε δυσμενή θέση σε περίπτωση ανεξέλεγκτων ροών που θα επιβάρυναν υπέρμετρα το εθνικό σύστημα ασύλου. Είναι άλλωστε ξακάθαρο ότι η πολιτική ασύλου δεν συνιστά μέρος της Συμφωνίας Σένγκεν και μια διασύνδεσή τους θα συνιστούσε κατάφωρη παραβίαση των κοινοτικών Συνθηκών.