Από τα χταπόδια μέχρι τις σουπιές, το δέρμα των κεφαλόποδων μαλακίων είναι γεμάτο με τις φωτοευαίσθητες πρωτεΐνες που υπάρχουν και στα μάτια -και αυτό εξηγεί γιατί ακόμα και ένα κομμένο πλοκάμι μπορεί να αλλάζει χρώμα για να καμουφλάρεται στο περιβάλλον. Εδώ και δεκαετίες, οι βιολόγοι έχουν παρατηρήσει ότι το δέρμα πολλών μαλακίων, από θαλάσσια σαλιγκάρια μέχρι χτένια, αντιδρά στο φως με συσπάσεις των λεγόμενων χρωματοφόρων, στρογγυλών χρωματιστών δίσκων που τεντώνονται ή χαλαρώνουν για να αλλάξουν την απόχρωση του δέρματος.
Μέχρι σήμερα, όμως, ο μηχανισμός του φαινομένου παρέμενε εν πολλοίς άγνωστος. Δύο μελέτες που δημοσιεύονται τώρα στο Journal of Experimental Biology, (και αναφέρει το in.gr), δίνουν τώρα μια ικανοποιητική εξήγηση. Η πρώτη μελέτη παραθέτει τις «πρώτες ενδείξεις ότι οι δερματικοί ιστοί των κεφαλόποδων, και ειδικά τα χρωματοφόρα, ενδέχεται να διαθέτουν το συνδυασμό [φωτοευαίσθητων] μορίων που απαιτείται για την αντίδραση στο φως».
Εξετάζοντας ένα είδος καλαμαριού και δύο είδη σουπιάς, οι ερευνητές ανίχνευσαν ροδοψίνη, μια πρωτεΐνη που υπάρχει στα μάτια πολλών ακόμα ζώων. Στον άνθρωπο, η ροδοψίνη αναλαμβάνει κυρίως την περιφερική όραση και την όραση σε χαμηλό φωτισμό. Η δεύτερη μελέτη εντοπίζει την ίδια πρωτεΐνη στο δέρμα ενός χταποδιού που ζει στα νερά της Καλιφόρνια, το Octopus bimaculoides. Οι αντιδράσεις του δέρματος ελέγχθηκαν σε διάφορα μήκη κύματος, και διαπιστώθηκε ότι ήταν εντονότερες στο μπλε φως που διαδίδεται πιο εύκολα από το κόκκινο μέσα στο νερό.
Οι ερευνητές διατυπώνουν την εύλογη υπόθεση ότι οι φωτοευαίσθητες πρωτεΐνες επιτρέπουν στα χρωματοφόρα να αντιλαμβάνονται μεταβολές του περιβάλλοντος ακόμα και χωρίς τη μεσολάβηση των ματιών και του κεντρικού νευρικού συστήματος. «Το δέρμα του χταποδιού δεν αντιλαμβάνεται το φως με το ίδιο επίπεδο λεπτομέρειας που προσφέρουν ο εγκέφαλος και τα μάτια» διευκρινίζει ο Ντέσμοντ Ραμίρεζ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα, πρώτος συγγραφέας της μελέτης στο O.bimaculoides. «Μπορεί όμως να αντιλαμβάνεται αυξήσεις ή μεταβολές του φωτός. Το δέρμα δεν καταγράφει τις αντιθέσεις και τα περιγράμματα της εικόνας αλλά μεταβολές της φωτεινότητας» εξηγεί.
Το πιθανότερο είναι ότι οι φωτοϋποδοχείς του δέρματος προήλθαν εξελικτικά από τους φωτοϋποδοχείς του ματιού. Ωστόσο το γεγονός ότι οι πρωτεΐνες αυτές απαντώνται στο δέρμα πολλών διαφορετικών κεφαλόποδων μαλακίων μαρτυρά ότι αυτού του είδους η όραση χωρίς μάτια εμφανίστηκε νωρίς στην εξέλιξη αυτής της εντυπωσιακής ομάδας ζώων.
Κεφαλόποδα μαλάκια
Τα κεφαλόποδα είναι θαλάσσιοι οργανισμοί που ανήκουν στη συνομοταξία των υδρόβιων μαλακίων, αποτελούν το πιο εξελιγμένο είδος τους και ονομάστηκαν έτσι επειδή τα πλοκάμια τους εκφύονται από το κεφάλι τους. Στην ομοταξία τους περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τα θράψαλα, τα καλαμάρια, οι μοσκιοί, οι σουπιές και τα χταπόδια, όπως και είδη που φαινομενικά δεν μοιάζουν ιδιαίτερα στα προηγούμενα, ανάμεσα στα οποία και ο ναυτίλος..