«Οι εκλογές δεν αλλάζουν τίποτε» διαβεβαίωνε ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα, θυμίζει σε άρθρο του με τίτλο «Είναι το ευρώ συμβατό με την δημοκρατία; Το Βερολίνο δεν φαίνεται να το πιστεύει» ο Φιλίπ Λεγκρέν, σύμβουλος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μεταξύ 2011 – 2014, συνεργάτης του London School of Economics και οικονομικός αναλυτής στο αμερικανικό Foreign Policy.
Ο Λεγκρέν υποστηρίζει ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση, παρά τις προεκλογικές της δεσμεύσεις για τερματισμό της λιτότητας και για ανακούφιση από το βάρος του χρέους, έχει σε μεγάλο βαθμό, δεχτεί τους όρους στους οποίους είχαν συναινέσει οι προκάτοχοί της. Αλήθεια πώς μπορούν ν’ αλλάξουν οι καταστροφικές πολιτικές του Σόιμπλε και των ομοίων του, αναρωτιέται ο αρθρογράφος προχωρώντας και σε μια δεύτερη ερώτηση: είναι η συμμετοχή στην ευρωζώνη συμβατή με την δημοκρατία;
Όπως τονίζει δεν πρόκειται για θέμα που αφορά μόνο στην Ελλάδα. Εκλογές αναμένονται φέτος στην Ισπανία, όπου οι Podemos φαίνεται να προηγούνται. Σε όλες σχεδόν τις εκλογικές αναμετρήσεις από το ξέσπασμα της ευρωκρίσης μέχρι σήμερα, θυμίζει ο Λεγκρέν, οι ψηφοφόροι διώχνουν τις κυβερνήσεις τους, μόνο για να ακούσουν στη συνέχεια από τον Σόιμπλε και τους ακολούθους του στην ευρωζώνη ότι η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να επιμείνει στην αποτυχημένα πολιτική που οι ψηφοφόροι απέρριψαν. Το ίδιο έγινε με τον Φρανσουά Ολάντ στην Γαλλία το 2012, το ίδιο έγινε με τον Ματέο Ρέντζι στην Ιταλία πέρυσι, σημειώνει ο αρθρογράφος, μετά την άνετη επικράτησή του στις ευρωεκλογές.
Συχνά οι πολιτικοί ξεχνούν μετά την εκλογή τους τις προεκλογικές τους δεσμεύσεις, παραδέχεται ο Λεγκρέν, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με την πραγματική διακυβέρνηση. Αυτό είναι περισσότερο ένα θλιβερό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας παρά απόδειξη της ανυπαρξίας της. Αλλά οι περιορισμοί της δημοκρατίας στην ευρωζώνη είναι πραγματικοί. Το 2011, οι αρχές της ευρωζώνης έφτασαν να υποχρεώσουν σε παραίτηση δύο εκλεγμένους πρωθυπουργούς, όπως αναφέρει ο Λεγκρέν, στην Ιταλία και στην Ελλάδα και να τους αντικαταστήσουν με υπάκουους μη εκλεγμένους τεχνοκράτες.
Στην περίπτωση της Γαλλίας, δεν είναι οι αγορές που εμποδίζουν την κυβέρνηση να προχωρήσει σε δημοσιονομική τόνωση, αντίθετα επενδυτές πιέζουν να δανείσουν δωρεάν το Παρίσι. Είναι το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες που το εμποδίζουν. Είναι η καγκελαρία της Άγκελα Μέρκελ και όχι η οικονομική «πραγματικότητα», που εμποδίζει την Ιταλία και άλλους από το να δανειστούν σε λογικά πλαίσια για να επενδύσουν, προκειμένου να ενισχυθεί η ζήτηση και η μελλοντική προσφορά και φυσικά και τα δημόσια οικονομικά, αναφέρει το άρθρο.
Όταν ο Σόιμπλε προκαλείται ν’ απαντήσει σε τέτοιες παρατηρήσεις, σημειώνει ο Λεγκρέν, διατυπώνει σταθερά το επιχείρημα ότι οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται: οι κανόνες είναι κανόνες. Αλλά ο ισχυρισμός ότι οι κανόνες της ευρωζώνης είναι από πέτρα και δεν αλλάζουν, δεν είναι αληθές. Το Βερολίνο έχει επανειλλημένως καταχραστεί την επιρροή του στους θεσμούς της ΕΕ και έχει ξαναγράψει τους κανόνες της ευρωζώνης και συνεχίζει να τους παραβιάζει ατιμωρητί.
Και συνεχίζει θέτοντας μια σειρά από ρητορικά ερωτήματα που τα απαντά αμέσως μετά. Οι γερμανικές τράπεζες δάνεισαν πολλά λεφτά στην αφερέγγυα Ελλάδα; Κανένα πρόβλημα. Θα παραβιάσουμε την νομική βάση επί της οποίας διαμορφώθηκε η ευρωζώνη, δηλαδή την συνθήκη του Μάαστριχτ που ξεκαθαρίζει ότι δεν μπορούν τα μέλη της ευρωζώνης να προχωρούν σε προγράμματα διάσωσης δια μέσου δανεισμού άλλων μελών. Και έτσι κρυφά διασώζουν εκείνες τις τράπεζες με χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων προς την Αθήνα. Οι γερμανικές τράπεζες δάνεισαν επίσης πάρα πολλά χρήματα στις αφερέγγυες Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία; Kein Problem! Σε συμπαιγνία με διεφθαρμένες εθνικές ελίτ, εμείς θα δανείσουμε στις κυβερνήσεις των χωρών αυτών ώστε να μπορούν να ξεμπλέξουν τις ντόπιες τράπεζες και ως εκ τούτου τους γερμανούς πιστωτές τους. Αρχίσουν να αναρωτιούνται οι Γερμανοί φορολογούμενοι ότι μπορεί να βρεθούν να πληρώνουν σαν κορόιδα τα χρέη όλης της νότιας Ευρώπης; Τότε ας ξαναγράψουμε τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρωζώνης, με τη σκληρότητα που προκαλεί ο δημοσιονομικός πανικός των λαθών της κ. Μέρκελ, και ας επιβάλλουμε έναν νέο δημοσιονομικό κανόνα που δίνει στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες μεγαλύτερο έλεγχο επί των προϋπολογισμών των χωρών.
Κατά τον Λεγκρέν το τεράστιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας ήταν το καύσιμο που πυροδότησε τον, κακής επιλογής, δανεισμό των γερμανικών τραπεζών προς τρίτους, ο οποίος πυροδότησε την κρίση στην ευρωζώνη. Τώρα είναι το όχημα μέσω του οποίου η Γερμανία εξάγει αποπληθωρισμό. Εν ολίγοις, αυτή είναι η μεγαλύτερη, πιο αποσταθεροποιητική ανισορροπία στη νομισματική ένωση. Και, όπως υποστηρίζει ο αρθρογράφος, κανονικά αυτό δεν επιτρέπεται από τους κανόνες της ευρωζώνης όσον αφορά στις μακροοικονομικές ανισορροπίες. Μήπως αυτό είναι πρόβλημα για τις Βρυξέλλες; Φυσικά και όχι. Οι γερμανικές αρχές επαφύονται στις αρχές της Ευρωζώνς για να τις γλιτώσουν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σπεύδει να υποκλιθεί στο Βερολίνο. Μήπως οι ψηφοφόροι σε άλλα μέρη της Ευρωζώνης που θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα, μπορούν να το κάνουν έστω στις δικές τους χώρες; Nein, nein, nein: δεν υπάρχει εναλλακτική.
Στην ελληνική περίπτωση, σημειώνει ο Λεγκρέν, η γερμανική κυβέρνηση έχει καταλήξει σε ένα ακόμη πιο υποκριτικό επιχείρημα. Δεν υπάρχει τίποτε αντιδημοκρατικό στο να αναγκαστεί η ελληνική κυβέρνηση να υποταχθεί στη βούληση του Βερολίνου, υποστηρίζει ο Σόιμπλε. Αντίθετα, η Αθήνα πρέπει να σεβαστεί τις επιθυμίες των ψηφοφόρων σε άλλες χώρες της ευρωζώνης. Και είναι αλήθεια ότι οι φορολογούμενοι στη Γερμανία και σε όλη την ευρωζώνη θα μπορούσαν – αδίκως – να χάσουν αν η Ελλάδα πετύχει να ελαφρύνει το χρέος της, κάτι που είναι απαραίτητο για να ανακάμψει η οικονομία της. Γιατί όμως θα συμβεί αυτό; Επειδή, σημειώνει, η Μέρκελ παραβίασε τον κανόνα απαγόρευσης διάσωσης, καταρχήν, βάζοντας τα συμφέροντα των γερμανικών τραπεζών πριν από τα συμφέροντα των Ευρωπαίων πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των Γερμανών,- και έθεσε τον έναν Ευρωπαίο ενάντια στον άλλο. Αν οι Γερμανοί συνειδητοποιήσουν ότι οι Μέρκελ και Σόιμπλε τους έχουν πει ψέμματα και τους έχουν «πουλήσει», θα πάψουν να πέφτουν στην παγίδα του εθνικιστικού «κατηγορώ» κατά των Ελλήνων για τα λάθη των δικών τους τραπεζών και των δικών τους κυβερνήσεων, υπογραμμίζει.
Ο Φιλίπ Λεγκρέν επαναλαμβάνει αυτό που είχε υποστηρίζει και πριν από το Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου, δηλαδή ότι δεν πρέπει να υποχωρήσει η Ελλάδα στην «μπλόφα», όπως λέει, της Γερμανίας, και να ετοιμαστεί για να εισάγει έναν παράλληλο νόμισμα. Η τετράμηνη παράταση της δανειακής σύμβασης που η Αθήνα πήρε από τους δανειστές της δίνουν χρόνο για περίσκεψη ως προς την στρατηγική της, εκτιμά. Αλλά το ευρύτερο ερώτημα, που δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα, είναι πώς μπορεί ν’ αποκατασταθεί η δημοσιονομική δημοκρατία; Είναι τόσο μεγάλος ο θυμός και η δυσπιστία που καλλιέργησε η κακή διαχείριση της κρίσης που τα βήματα προς μια δημοκρατική ομοσπονδία είναι πολιτικά αδιανόητα αυτήν την στιγμή. Μια καλύτερη επιλογή θα ήταν να αποκατασταθεί ο κανόνας «όχι πρόγραμματα δανεισμού μεταξύ μελών μελών της ΕΕ» και η ελευθερία των κυβερνήσεων να αντιδρούν κατά βούληση στις οικονομικές συνθήκες που αλλάζουν και στις πολιτικές προτεραιότητες που τίθενται κάθε φορά, και αυτή η ελευθερία να περιορίζεται από την πρόθεση των αγορών να δανείζουν και τελικά από το ρίσκο της χρεωκοπίας. (Στο πλαίσιο αυτό και η ΕΚΤ θα πρέπει να λάβει εντολή να είναι ένας σωστός δανειστές τελευταίας λύσης σε κυβερνήσεις που μένουν χωρίς ρευστότητα). Αν δεν γίνει αυτό όμως, το ευρώ υπάρχει περίπτωση να διαλυθεί, προειδοποιεί ο Λεγκρέν.
Το να αφαιρεί κανείς από τους ψηφοφόρους το δικαίωμα να κάνουν νόμιμες οικονομικές και πολιτικές επιλογές είναι κάτι που δεν είναι βιώσιμο. Και όπως δείχνει η τραγική ιστορία της Βαϊμάρης, η επιβολή αφόρητων πληρωμών προς μισητούς δανειστές οδηγεί σε πολιτικό εξτρεμισμό. Ο Μάρτιν Γουλφ των Financial Times έχει ορθώς επισημάνει ότι η Ευρωζώνη προοριζόταν να γίνει μια ένωση δημοκρατιών και όχι μια αυτοκρατορία. Οι Μέρκελ και Σόιμπλε θα πρέπει να το θυμούνται αυτό.