“Από το πρωί, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν είναι πλέον μόνον η ευρωπαϊκή νομισματική αρχή, αλλά και τραπεζική εποπτική αρχή, καθώς τέθηκε σε λειτουργία ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός, ο οποίος αποτελεί έναν από τους τέσσερις πυλώνες της καλούμενης Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης.”
Με τη φράση αυτή ξεκίνησε, στις 4 Νοεμβρίου, την ομιλία του με θέμα: “H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως εποπτική αρχή στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα: Μια μείζονος σημασίας θεσμική τομή” ο Καθηγητής Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου και Γενικός Γραμματέας της ΕΕΤ κ. Χρήστος Γκόρτσος, σε ειδική εκδήλωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO) στην οποία ήταν προσκεκλημένος. Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός είναι ένα νέο ευρωπαϊκό θεσμικό μόρφωμα, ομοσπονδιακής θα μπορούσε να λεχθεί δομής, το οποίο αποτελείται από:
- την ΕΚΤ, και
- τις Εθνικές Εποπτικές Αρχές των τραπεζών (είτε κεντρικές τράπεζες είτε ανεξάρτητες διοικητικές αρχές) των κρατών-μελών της ευρωζώνης και όσων από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ένωσης επιλέξουν να συμμετάσχουν.
Με την έννοια αυτή δεν ταυτίζεται με το Ευρωσύστημα, μέλη του οποίου είναι η ΕΚΤ και οι κεντρικές τράπεζες (μόνον) των κρατών-μελών της ευρωζώνης.
Στο πλαίσιο λειτουργίας του εν λόγω Μηχανισμού, από τις 4 Νοεμβρίου επήλθε η ακόλουθη θεσμική τομή:
(α) Η ΕΚΤ ανέλαβε την άμεση προληπτική εποπτεία των 120 μεγαλύτερων τραπεζών (καθώς και των 1.104 θυγατρικών τους) που εδρεύουν στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, μεταξύ των οποίων και των τεσσάρων ελληνικών συστημικά σημαντικών, σε σχέση με τα ειδικά καθήκοντα που της έχουν ανατεθεί.
(β) Η άμεση προληπτική εποπτεία των υπολοίπων (περίπου 3.500) τραπεζών θα συνεχίσει να ασκείται από τις Εθνικές Εποπτικές Αρχές (δηλαδή στη χώρα μας από την Τράπεζα της Ελλάδος), υπό τις Κατευθυντήριες Γραμμές και τις Οδηγίες, όμως, της ΕΚΤ.
Ο κ. Γκόρτσος υπενθύμισε ότι πριν την ανάληψη των νέων εποπτικών της καθηκόντων, η ΕΚΤ διενήργησε μια Συνολική Αξιολόγηση (Comprehensive Assessment) των μεγαλύτερων τραπεζικών ομίλων της ευρωζώνης, του σημαντικότερου και πλέον εκτεταμένου ελέγχου που έχει γίνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα αποτελέσματα του ελέγχου, που ανακοινώθηκαν πριν από 10 ημέρες, κατέδειξαν τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί σε ό,τι αφορά τη σταθεροποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος μετά τη θύελλα της δημοσιονομικής κρίσης, καθώς οι ευρωπαϊκές τράπεζες ενίσχυσαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών την κεφαλαιακή τους θέση κατά 200 δισ. ευρώ μέσα από τον ιδιωτικό τομέα.
Στη συνέχεια προχώρησε σε μια συνοπτική αλλά αναλυτική παρουσίαση του θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου που διέπει τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό, με έμφαση:
- στους νέους στόχους, τα νέα καθήκοντα και τις νέες εξουσίες της ΕΚΤ,
- τον αυστηρό διαχωρισμό μεταξύ νομισματικών και εποπτικών καθηκόντων, καθώς και
- τη διατήρηση της ανεξαρτησίας της ΕΚΤ, αλλά και την αυξημένη υποχρέωση λογοδοσίας της απέναντι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά Κοινοβούλια.
Τόνισε μάλιστα ότι, πέρα από τις σημαντικότατες συνέπειες του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού τόσο σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμών όσο και για τη λειτουργία του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, βρισκόμαστε και ενώπιον μιας εξαιρετικής σημασίας και εκτενέστατης νέας νομικής ύλης, καθώς ο Μηχανισμός αποτελείται, κυρίως, από έναν Κανονισμό του Συμβουλίου Ecofin, έναν Κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Ecofin, δέκα Κανονισμούς και Αποφάσεις της ΕΚΤ και μια Διοργανική Συμφωνία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της ΕΚΤ !
Καταλήγοντας, επισήμανε ότι η ύπαρξη μιας υπερεθνικής αρχής στην ευρωζώνη, αρμόδιας για την προληπτική εποπτεία των μεγαλύτερων τραπεζικών ομίλων, εύλογα αναμένεται ότι θα συμβάλει θετικά στη διασφάλιση της σταθερότητας του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και στην περαιτέρω ολοκλήρωση του ενιαίου ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού χώρου, με απώτερο στόχο τη διαμόρφωση των απαραίτητων συνθηκών, ώστε, μετά τις πρόσφατες κρίσεις:
- να αποκατασταθεί πλήρως η εμπιστοσύνη του κοινού στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, και
- το χρηματοπιστωτικό σύστημα με τη σειρά του να συνδράμει ακόμα περισσότερο, με δανειακά κεφάλαια, το υγιές τμήμα του πραγματικού τομέα της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Η εποπτική αυτή αρμοδιότητα ανατέθηκε μάλιστα, ορθά κατά τη γνώμη του, στην ευρωπαϊκή νομισματική αρχή, την ΕΚΤ, η οποία, μολονότι δεν ήταν ακόμα τραπεζική εποπτική αρχή, είχε, μεταξύ άλλων και σχεδόν πανθομολογούμενα, εξαιρετικά θετική συμβολή στη θωράκιση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος κατά τη διάρκεια τόσο της πρόσφατης (2007-2009) διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης όσο και της αμέσως επόμενης δημοσιονομικής κρίσης στην ευρωζώνη.
Σημείωση: Ο Χρήστος Γκόρτσος είναι Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου και Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών