Το όνομά μου είναι Κέβιν και είμαι εθισμένος στο κινητό μου. Αν μου μοιάζετε έστω και στο παραμικρό –και οι στατιστικές λένε ότι σίγουρα μου μοιάζετε– πάσχετε από τον ίδιο εθισμό.
KEVIN ROOSE/THE NEW YORK TIMES*
Η χρήση του όρου «εθισμός» δεν μου αρέσει. Ακούγεται αποστειρωμένος και ιατρικός, ανίκανος να περιγράψει τι συμβαίνει στους εγκεφάλους μας την εποχή των έξυπνων κινητών τηλεφώνων. Σε αντίθεση με το οινόπνευμα ή τα οπιοειδή, τα κινητά δεν είναι εθιστικές ουσίες, παρά το σοκ που προκάλεσαν στο ανθρώπινο είδος. Ισως κάποια ημέρα αναπτύξουμε κατάλληλους βιολογικούς μηχανισμούς, που θα μας δίνουν τη δυνατότητα να ζούμε αρμονικά με φορητούς υπερυπολογιστές, ικανούς να ικανοποιούν την κάθε μας ανάγκη, προσφέροντάς μας κάθε είδους ερέθισμα. Αυτό, όμως, δεν έχει συμβεί ακόμη. Υπήρξα βαρύς χρήστης τηλεφώνων όλη μου τη ζωή. Κάποια στιγμή πέρυσι, όμως, πέρασα χωρίς να το καταλάβω το «Ρουβίκωνα» και εισήλθα στην «προβληματική ζώνη».
Τα συμπτώματα
Τα συμπτώματά μου ήταν τα αναμενόμενα: ανικανότητα ανάγνωσης βιβλίων, αδυναμία παρακολούθησης κινηματογραφικών ταινιών και έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης σε μακρόσυρτες συζητήσεις. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με έκαναν οργίλο και αγχώδη. Δοκίμασα σειρά μεθόδων, με στόχο τον περιορισμό της χρήσης, όπως την κατάργηση της εφαρμογής του Twitter τα Σαββατοκύριακα και την εγκατάσταση εφαρμογών απαγόρευσης σύνδεσης σε αυτό. Κάθε φορά, όμως, υποτροπίαζα.
Εντέλει, στα τέλη Δεκεμβρίου, αποφάσισα ότι ο κόμπος είχε φτάσει στο χτένι. Επικοινώνησα με την Κάθριν Πράις, συγγραφέα του βιβλίου «Πώς να διακόψετε τη σχέση με το τηλέφωνό σας» και ζήτησα τη βοήθειά της. Η Κάθριν συμφώνησε να γίνει η «τηλεφωνική μου προπονήτρια» για τον Ιανουάριο, έτσι ώστε να οικοδομήσω μία υγιή σχέση με το τηλέφωνό μου και να διαφυλάξω τη λειτουργία του εγκεφάλου μου.
Η μέθοδος της Κάθριν…
Η μέθοδος της Κάθριν δεν είναι ριζική. Δεν θα μπορούσα άλλωστε να ακολουθήσω «στεγνό πρόγραμμα», καθώς εργάζομαι ως δημοσιογράφος του ρεπορτάζ τεχνολογίας και δεν μπορώ να αφαιρέσω τις οθόνες από τη ζωή μου. Το πρόγραμμα απεξάρτησης της Κάθριν βασίζεται στην αντιμετώπιση των βαθέων αιτίων της εξάρτησης από το κινητό, όπως τα συναισθηματικά ερεθίσματα που μας κάνουν να σηκώνουμε το κινητό. Στόχος δεν είναι να απογαλακτιστούμε από το Ιντερνετ ή από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά να «αποσυνδέσουμε» τον εγκέφαλό μας από τις βλαβερές ρουτίνες που το μυαλό μας έχει υιοθετήσει.
Οταν ξεκινήσαμε, είδα ότι είχα δαπανήσει πέντε ώρες και 37 λεπτά στο τηλέφωνο την ημέρα εκείνη, περίπου διπλάσιος χρόνος χρήσης από αυτόν του μέσου Αμερικανού. Συνειδητοποίησα έτσι ότι θέλω να συμβουλευθώ το τηλέφωνό μου κάθε φορά που βουρτσίζω τα δόντια μου ή βγαίνω από την εξώπορτα της πολυκατοικίας μου και ότι –για κάποιο ανεξήγητο λόγο– ελέγχω πάντα το email μου στο μικρό χρονικό διάστημα μεταξύ της εισαγωγής της πιστωτικής κάρτας μου σε συσκευή ανάγνωσής της και της χρέωσής της από το κατάστημα. Διαπίστωσα επίσης πόσο άβολα νιώθω όταν είμαι ακίνητος.
Ελευθερώνοντας το βλέμμα
Η προσπάθεια «επιδιόρθωσης» του εγκεφάλου μου απαιτεί να μάθω να μην κάνω τίποτα. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής μου –πεζός– προς το γραφείο άρχισα να παρατηρώ τα κτίρια και τις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες σε αυτά. Στο μετρό, κράτησα το κινητό στην τσέπη μου και άρχισα να κοιτάω διακριτικά τους συνεπιβάτες μου. Οταν ένας φίλος με «έστησε» σε ραντεβού, κάθισα ακίνητος, κοιτώντας τον δρόμο έξω από το εστιατόριο, αντί να συμβουλευθώ το Twitter. Η αίσθηση να βρίσκεσαι μόνος με τις σκέψεις σου προκαλεί δέος. Η Κάθριν με είχε προειδοποιήσει ότι θα ένιωθα «υπαρξιακή αδιαθεσία» εάν δεν ήμουν απασχολημένος με το τηλέφωνο. Διαπίστωσα επίσης ότι η ενισχυμένη ικανότητα παρατήρησης του περίγυρου, μου αποκάλυψε πόσοι πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τα τηλέφωνά τους για να αντεπεξέλθουν στην πλήξη και στο άγχος.
Υστερα από μεγάλη προσπάθεια, κατάφερα να περιορίσω τον ημερήσιο χρόνο χρήσης του κινητού σε λίγο πάνω από μία ώρα. Συνεχίζω να χρησιμοποιώ το κινητό για το ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο και για ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων, αλλά δεν υποφέρω από την απουσία κοινωνικής δικτύωσης και μπορώ να περάσω ώρες χωρίς να κοιτάξω οθόνη.
Σε μία από τις συζητήσεις μας, ρώτησα την Κάθριν πόσο πιθανό είναι να υποτροπιάσω. Μου είπε ότι αυτό παραμένει πιθανό, δεδομένων των εθιστικών ιδιοτήτων των κινητών τηλεφώνων. Οσο παραμένω, όμως, συνειδητός χρήστης της συσκευής και αντιλαμβάνομαι πώς και πότε τη χρησιμοποιώ, η υποτροπή είναι λιγότερο πιθανή.
Ο Στιβ Τζομπς δεν υπερέβαλλε όταν χαρακτήριζε το iPhone «μαγικό αντικείμενο». Στο διάστημα λίγων μόλις ετών, καταφέραμε να μετατρέψουμε τα εντυπωσιακά αυτά τεχνολογικά επιτεύγματα σε πηγές άγχους.
*πηγή: Έντυπη Καθημερινή