Ο φιλελεύθερος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα μπορούσε σύντομα να αναγκαστεί να συνυπάρξει με έναν πρωθυπουργό από εχθρικό κόμμα για να ηγηθεί της κυβέρνησης της Γαλλίας, πιθανότατα τον Ζορντάν Μπαρντελά της ακροδεξιάς Εθνικής Συσπείρωσης.
Το Politico, παρακολουθώντας στενά την προεκλογική διαδικασία στη Γαλλία, εξετάζει όλα τα πιθανά σενάρια των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα και τον αντίκτυπό τους στην Ευρώπη.
Οι κεντρώοι του Μακρόν βρίσκονται σε πορεία βαριάς ήττας στις βουλευτικές εκλογές των δύο γύρων, της 30ής Ιουνίου και της 7ης Ιουλίου. Αυτό σημαίνει ότι ο πρόεδρος θα πρέπει πιθανότατα να στραφεί στην αντιπολίτευση για να σχηματίσει κυβέρνηση υπό την προεδρία του – ένας δύσκολος γάμος, που οι Γάλλοι αποκαλούν «συγκατοίκηση».
Η θητεία του Μακρόν διαρκεί μέχρι το 2027 και θα χρειαζόταν μια τεράστια κρίση για να παραιτηθεί πρόωρα, πράγμα που ο ίδιος έχει αποκλείσει.
Η «συγκατοίκηση» δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο, καθώς η Γαλλία την έχει ζήσει τρεις φορές στη σύγχρονη ιστορία της.
Οι συντηρητικοί πρωθυπουργοί Ζακ Σιράκ και Εντουάρ Μπαλαντούρ συνεργάστηκαν με τον σοσιαλιστή πρόεδρο Φρανσουά Μιτεράν τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, ενώ ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Λιονέλ Ζοσπέν συμβίωσε με τον Σιράκ ως πρόεδρος από το 1997 έως το 2002.
Αυτή τη φορά, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τα προηγούμενα πολιτικά ζευγάρια ανήκαν σε αυτό που αποκαλείται πολιτικό mainstream, γεγονός που ευνοούσε τη συνεργασία. Τώρα, ένας πρωθυπουργός προερχόμενος από τα πολιτικά άκρα θα έσπρωχνε τη Γαλλία σε αχαρτογράφητα νερά, σημειώνει το Politico.
Η προοπτική αυτή έχει σημάνει ήδη συναγερμό στην ΕΕ και όχι μόνο. Άλλες χώρες της ΕΕ φοβούνται καταστροφικές συνέπειες για το κύρος της Γαλλίας ως παγκόσμιας στρατηγικής δύναμης και βασικού μέλους της ΕΕ – με τις Βρυξέλλες να χάνουν ένα από τα λίγα εναπομείναντα μέλη της Ένωσης που μπορούν να ηγηθούν με κύρος στη διεθνή σκηνή σε θέματα που κυμαίνονται από τη βιομηχανική πολιτική έως την άμυνα.
Οι προσπάθειες να συγκρατηθεί το υψηλό χρέος της χώρας ή να ενισχυθεί η υποστήριξη προς την Ουκρανία, επίσης, θα γίνουν δυσκολότερες αν μια ακροδεξιά κυβέρνηση συγκρούεται για την πρωτοκαθεδρία με τον Μακρόν.
Ακολουθούν μερικά από τα πιο κρίσιμα σημεία ανάφλεξης μεταξύ του προέδρου και μιας πιθανής ακροδεξιάς κυβέρνησης.
Υποστήριξη της Ουκρανίας και το domaine réservé του Μακρόν
Ο Γάλλος πρόεδρος θεωρείται γενικά ότι έχει αποκλειστικές εξουσίες επί της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής, τομείς που θεωρούνται «domaine réservé» του προέδρου.
Ωστόσο, η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή. Δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός πρέπει να συμφωνηθεί στο κοινοβούλιο, τυχόν νέα αμυντικά κονδύλια ή πρόσθετες γαλλικές συνεισφορές στην Ουκρανία θα μπορούσαν να μπλοκαριστούν στη γαλλική Εθνοσυνέλευση.
Στις Βρυξέλλες επικρατεί ήδη έντονος φόβος ότι ένα γαλλικό κοινοβούλιο στο οποίο θα κυριαρχούν λαϊκιστές της δεξιάς και της αριστεράς θα μπορούσε να σαμποτάρει τα αμυντικά σχέδια της ΕΕ και την υποστήριξή της προς την Ουκρανία.
Ορισμένοι από τους στενότερους συμμάχους της Γαλλίας, όπως η Γερμανία και η Πολωνία, έχουν εκδώσει ασυνήθιστα ωμές προειδοποιήσεις, προδίδοντας την ανησυχία τους ότι μια νίκη στη Γαλλία της ακροδεξιάς -που εδώ και καιρό κατηγορείται ότι φλερτάρει με το Κρεμλίνο- θα μπορούσε να υπονομεύσει την ευρωπαϊκή ενότητα σε μια στιγμή που η ήπειρος απειλείται από τη Ρωσία, επισημαίνεται.
Η απόφαση των Γάλλων ψηφοφόρων «θα έχει αντίκτυπο σε όλη την Ευρώπη», προειδοποίησε τη Δευτέρα ο υπουργός Άμυνας της Πολωνίας Władysław Kosiniak-Kamysz σε συνάντηση με τους Γάλλους και Γερμανούς ομολόγους του, εκφράζοντας παράλληλα αμφιβολίες για την υποστήριξη του Εθνικού Συναγερμού στην Ουκρανία.
«Ανησυχώ για τις εκλογές στη Γαλλία», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς στο δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο ARD την Κυριακή.
Όπως το εξέφρασε ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ: «Έχω πολλά ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο των γαλλικών εκλογών στην ΕΕ… Θα μπορέσει το γαλλικό κοινοβούλιο να επικυρώσει ένα αμυντικό ταμείο της ΕΕ; Θα εξακολουθήσει η Γαλλία να είναι σε θέση να επενδύσει στην αμυντική ετοιμότητα μετά τις εκλογές του Ιουλίου;»
Η «καυτή πατάτα» του χρέους
Τα πενιχρά οικονομικά της χώρας θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν κίνδυνο για την ευρωζώνη – κάτι που δύσκολα θα βοηθηθεί από τις εντάσεις στην κορυφή του Παρισιού.
Με μια ανησυχητικά υψηλή αναλογία χρέους άνω του 110% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, ο Μακρόν προσπαθεί να δώσει έναν τόνο ισορροπίας για να κατευνάσει τις αγορές και να τις πείσει ότι θα διατηρήσει τα οικονομικά της χώρας σε βιώσιμη πορεία.
Ωστόσο, τα ακροδεξιά σχέδια για την ανάκληση της εξαιρετικά αντιδημοφιλούς συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης του Μακρόν και τη μείωση της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 62 από τα 64 έτη, κινδυνεύουν να ρίξουν τη Γαλλία χιλιόμετρα μακριά από αυτό το μονοπάτι και επικίνδυνα κοντά στον γκρεμό, σημειώνει το Politico.
Η επερχόμενη γαλλική κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει ήδη σκληρές διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες για να αποφύγει ένα πρόστιμο για το ανησυχητικό επίπεδο του δημόσιου χρέους της, συνομιλίες που θα γίνουν ακόμη πιο δύσκολες με έναν ακροδεξιό υπουργό Οικονομικών στη μία πλευρά του τραπεζιού.
Φτάνοντας το σύστημα στα όριά του
Οι γαλλικές κυβερνήσεις «συγκατοίκησης» έχουν επηρεάσει τις Βρυξέλλες στο παρελθόν. Οι κυβερνήσεις Μιτεράν και Σιράκ βίωσαν συνεχείς διαμάχες εξουσίας με τους πρωθυπουργούς τους, αλλά προσπάθησαν να παρουσιάσουν κλίμα ενότητας στις Βρυξέλλες επειδή συμφωνούσαν στα βασικά: τη θέση της Γαλλίας στην ΕΕ, το κράτος δικαίου και την κοινή ιδέα του δημοκρατικού διαλόγου και της ευγένειας.
Αυτή τη φορά, η συγκατοίκηση θα δοκίμαζε τα όρια του συστήματος.
Ο κεντρικός ρόλος της Γαλλίας στο σχέδιο της ΕΕ σημαίνει ότι λίγοι από τους κανόνες που ισχύουν για τις μικρότερες χώρες θα μπορούσαν να συγκρατήσουν μια ανεξέλεγκτη γαλλική εκτελεστική εξουσία, για παράδειγμα αν η Γαλλία άρχιζε να αγνοεί τις αποφάσεις των δικαστηρίων της ΕΕ σχετικά με τα δικαιώματα ασύλου ή τις ελευθερίες των μέσων ενημέρωσης.
«Εάν η Γαλλία αρχίσει να παραβιάζει τα θεμελιώδη δικαιώματα της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα απαιτήσει να παγώσουν τα κονδύλια της Γαλλίας από την ΕΕ. Αλλά αυτό θα ήταν πολύ πιο δύσκολο, επειδή η Γαλλία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα της ΕΕ και γερός χρηματοδότης» δήλωσε ο ευρωβουλευτής Daniel Freund, ο οποίος ηγήθηκε της προσπάθειας του Κοινοβουλίου να αναγκάσει τις Βρυξέλλες να παγώσουν κονδύλια για την τιμωρία παραβιάσεων του κράτους δικαίου στην Ουγγαρία και την Πολωνία.
Ποιος επιλέγει τον Γάλλο επίτροπο για την Κομισιόν
Ο Γάλλος πρωθυπουργός και ο πρόεδρος θα πρέπει, επίσης, να συμφωνήσουν σχετικά με το ποιον θα στείλουν στις Βρυξέλλες για να αναλάβει τον σημαίνοντα ρόλο του επιτρόπου της Γαλλίας στην ΕΕ.
Στο παρελθόν, αξιοσημείωτο είναι ότι η Γαλλία είχε τη δυνατότητα να στείλει δύο επιτρόπους κατά τη διάρκεια μιας περιόδου συγκατοίκησης, αλλά αυτή τη φορά δεν θα της παρασχεθεί αυτή η πολυτέλεια.
Ο Μακρόν και ο επίδοξος πρωθυπουργός της Γαλλίας, ο Μπαρντελά, ήδη τσακώνονται για το ποιος θα ορίσει τον επίτροπο. Τη Δευτέρα, ο Μπαρντελά υποστήριξε ότι η μελλοντική κυβέρνηση, και όχι ο Μακρόν, θα πρέπει να επιλέξει τον υποψήφιο.
«Θα είναι από τις πρώτες αποφάσεις που θα πάρουμε» δήλωσε ο Μπαρντελά, προσθέτοντας ότι «διερευνά» ονόματα που θα προτείνει.
Αρκετοί από τους συμμάχους του Μακρόν, ωστόσο, είδαν τα πράγματα διαφορετικά. Μιλώντας κατ’ ιδίαν, παραδέχθηκαν ότι δεν υπάρχει γραπτός κανόνας για το θέμα, αλλά τόνισαν ότι ο Μακρόν θα πρέπει να προτείνει τον επόμενο Γάλλο επίτροπο, όπως έκανε πάντα ο πρόεδρος.
Όμως η πραγματικότητα δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο θα ήθελαν είτε ο Μακρόν είτε ο Μπαρντελά. Σύμφωνα με τις συνθήκες της ΕΕ, οι υπουργοί των 27 χωρών της ΕΕ είναι αυτοί που προτείνουν τον κατάλογο των επιτρόπων και όχι οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων. Αυτό θα έδινε τον πρώτο λόγο στον Μπαρντελά, δηλαδή. Ωστόσο, οι επίτροποι πρέπει να γίνουν δεκτοί από τον πρόεδρο της Επιτροπής και να επικυρωθούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο οποίο συμμετέχει ο Μακρόν.
Θα «μικρύνει» η Γαλλία στην Ευρώπη
Πριν από την ανακοίνωση του Μακρόν στις 9 Ιουνίου για τις πρόωρες εκλογές, η Γαλλία αναμενόταν να εξασφαλίσει μια ισχυρή θέση αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπεύθυνη για σημαντικά οικονομικά χαρτοφυλάκια, όπως ο ανταγωνισμός.
Η ανάθεση αυτή θα επέτρεπε στο Παρίσι να προωθήσει τα βασικά του συμφέροντα για περισσότερους εγχώριους βιομηχανικούς παίκτες στην ΕΕ και μια αμυντική θέση έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας. Παραμένει, επίσης, η υπόθεση εργασίας σχετικά με το τι θα επιδιώξει η Γαλλία, σύμφωνα με τρεις διπλωμάτες της ΕΕ από άλλες χώρες, που δεν θέλησαν να κατονομαστούν λόγω του ευαίσθητου χαρακτήρα των διαπραγματεύσεων.
Αλλά με τον Μακρόν αποδυναμωμένο μετά την ήττα σε δύο διαδοχικές εκλογές και με έναν μαχητικό Μπαρντελά να αναλαμβάνει τα ηνία της κυβέρνησης, αναμένονται εσωτερικές διαμάχες, οι οποίες θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν το χέρι της Γαλλίας. «Θα φροντίσω να φέρω ποπ κορν», δήλωσε με χιούμορ ένας διπλωμάτης.
Ένας υψηλόβαθμος Γάλλος αξιωματούχος δήλωσε ότι μια ακροδεξιά κυβέρνηση είναι πιθανό να ευθυγραμμιστεί σε βασικά γαλλικά συμφέροντα, όπως η υποστήριξη της πυρηνικής ενέργειας και των αγροτών, αλλά προειδοποίησε ότι η τοξικότητα της ακροδεξιάς θα υπονομεύσει τη γαλλική ατζέντα στις Βρυξέλλες.
«Αν θέλετε να μπλοκάρετε τη Mercosur [εμπορική συμφωνία με τη Νότια Αμερική], θα ήταν καλύτερα να έχετε έναν υπουργό Γεωργίας» που μπορεί να διαπραγματευτεί με άλλες πολιτικές ομάδες, «παρά έναν που είναι απομονωμένος επειδή ανήκει στην ακροδεξιά».
Οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν. Ο Μακρόν «κινδυνεύει να γίνει ένας πρόεδρος σε μια κυβέρνηση που θα μπορούσε να του αντιταχθεί», δήλωσε η Pascale Joannin του Ιδρύματος Schuman. «Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια χαοτική πολιτική και να υπονομεύσει την επιρροή της Γαλλίας στην Ευρώπη», καταλήγει μιλώντας στο Politico.