Ένας χρόνος έχει περάσει από τότε που η Ρωσία ουσιαστικά διέλυσε και αντικατέστησε την παραστρατιωτική οργάνωση Wagner αφότου οι μισθοφόροι της ξεκίνησαν μια ανταρσία κατά του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν.
Το ημερολόγιο έδειχνε 23 Ιουνίου του 2023 όταν ο κόσμος παρακολουθούσε σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση τους μισθοφόρους της Wagner να προελαύνουν επί ρωσικού εδάφους υπό το πρόσταγμα του εκλιπόντος ηγέτη της Γεβγκένι Πριγκόζιν. Χωρίς κανείς να καταλάβει πώς και γιατί έφθασαν ανενόχλητοι σχεδόν 200 χιλιόμετρα από τη Μόσχα. Δύο μήνες αργότερα, στις 23 Αυγούστου 2023, ένα αεροπλάνο συνετρίβη ανάμεσα στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη και ο Γεβγκένι Πριγκόζιν βρισκόταν μεταξύ των επιβαινόντων, βάζοντας με αυτόν τον τρόπο το μέλλον της ομάδας σε αβεβαιότητα.
Σύμφωνα με τον Δρ Sorcha MacLeod, μέλος της ομάδας εργασίας του ΟΗΕ για τους μισθοφόρους και λέκτορα στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, τα πρώην στρατεύματα της Wagner κατακερματίστηκαν σε ολόκληρο το ρωσικό κράτος.
«[Η Wagner] μπορεί να μην υπάρχει ακριβώς με τη μορφή που υπήρχε προηγουμένως, αλλά μια εκδοχή της συνεχίζει να υπάρχει», είπε στο BBC.
«Η Wagner ήταν πολύ σημαντική γεωπολιτικά και οικονομικά για τη Ρωσία, επομένως δεν επρόκειτο να εξαφανιστεί ποτέ όπως υπέδειξαν κάποιοι», πρόσθεσε.
Για χρόνια, οι δυνάμεις του Πριγκόζιν ήταν ένα πολύτιμο και αρνητικό εργαλείο για τις ρωσικές επιχειρήσεις σε όλη την Αφρική και τη Συρία. Αλλά κατά τον πόλεμο στην Ουκρανία ήταν που ουσιαστικά ο Πριγκόζιν και η Wagner βγήκαν μπροστά.
Στα τέλη του 2022 και στις αρχές του 2023, η Wagner ήταν το «κλειδί» για τις λίγες νίκες της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης. Οι δυνάμεις της – σε μεγάλο βαθμό αποτελούμενες από πρώην αιχμαλώτους – κατάφεραν να καταλάβουν την ανατολική πόλη Σολένταρ, προτού επικεντρωθούν στην πόλη Μπαχμούτ πολεμώντας εκεί για μήνες.
Στο απόγειό της η Wagner είχε περίπου 50.000 μισθοφόρους στην Ουκρανία, σύμφωνα με το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ. Τώρα, οι ειδικοί λένε ότι οι επιχειρήσεις της Wagner στην Ουκρανία έχουν απορροφηθεί από άλλες ρωσικές κρατικές και παραστρατιωτικές μονάδες.
Ένας πρώην διοικητής της Wagner είπε πρόσφατα στο BBC Russian ότι οι μισθοφόροι έλαβαν εντολή «να ενταχθούν στο υπουργείο Άμυνας» ή να φύγουν.
Αξιωματούχοι των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών έχουν προτείνει ότι ορισμένες από τις μονάδες πεζικού της ομάδας έχουν υπαχθεί από την Εθνική Φρουρά της Ρωσίας (Rosgvardia). Η μονάδα, που ιδρύθηκε το 2016, έχει περιγραφεί ως ο «ιδιωτικός στρατός» του Πούτιν και ελέγχεται από τον πρώην σωματοφύλακά του Βίκτορ Ζολότοφ.
Το Υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου (MoD) είπε ότι στοιχεία της Ομάδας Wagner άρχισαν να τίθενται υπό τον έλεγχο της Εθνοφρουράς τον Οκτώβριο του 2023. Οι πρώην στρατιώτες που αναφέρονται ως «εθελοντικοί σχηματισμοί», επρόκειτο να αναπτυχθούν στην Ουκρανία με εξάμηνες συμβάσεις και στην Αφρική με συμβόλαια εννέα μηνών, ανέφερε.
Ο Anton Yelizarov – που ανήκε στην Wagner και λέγεται ότι διοικούσε τις αιματηρές επιχειρήσεις των μισθοφόρων στο Μπαχμούτ– φάνηκε να επιβεβαιώνει την ενσωμάτωση αυτή μέρες αργότερα. Σε ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε σε ένα κανάλι στο Telegram που συνδέεται με την Wagner είπε ότι ήταν παρών στην κατασκευή ενός στρατοπέδου όπου τα στρατεύματα της παραστρατιωτικής οργάνωσης θα «εργάζονταν για το καλό της Ρωσίας» και θα ενώνονταν με μονάδες της Εθνοφρουράς σε έναν νέο σχηματισμό.
Αξιωματούχοι του Ηνωμένου Βασιλείου ανέφεραν ότι «η ενσωμάτωση πρώην μελών της Wagner στο Εθελοντικό Σώμα της Εθνική Φρουράς της Ρωσίας( Rosgvardia) δείχνει ότι η Wagner υποτάχθηκε επιτυχώς στη Rosgvardia, αυξάνοντας τον ρωσικό κρατικό έλεγχο στην ομάδα Wagner».
Κάποιοι άλλοι έχουν υπογράψει σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του BBC, για να πολεμήσουν με τον ισχυρό άνδρα του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Τσετσενία – τον Ραμζάν Καντίροφ – και τις δυνάμεις του Αχμάτ.
Τις ημέρες μετά την ανταρσία της Wagner, ο Πριγκόζιν λέγεται ότι έκλεισε μια συμφωνία με τον Πούτιν για να επικεντρώσει τις επιχειρήσεις της ομάδας του στην Αφρική, να στηρίξει καθεστώτα και να εξασφαλίσει πόρους για τη Ρωσία. Μετά τον θάνατό του, ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας φέρεται να περιόδευσε στις αφρικανικές πρωτεύουσες, διαβεβαιώνοντας τους αξιωματούχους ότι οι υπηρεσίες που παρέχονται από την ομάδα δεν θα εξαφανιστούν. Νωρίτερα αυτό το μήνα το Πολωνικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων (PISM) παρατήρησε ότι μετά τον θάνατο του Πριγκόζιν «η προσοχή του ρωσικού κράτους στην [Αφρική] όχι μόνο δεν εξασθενούσε, αλλά ενισχύθηκε».
Τον περασμένο Φεβρουάριο, το BBC έλαβε έγγραφα που αποκάλυπταν ότι η Μόσχα πρόσφερε ένα «πακέτο επιβίωσης του καθεστώτος» με αντάλλαγμα την πρόσβαση σε στρατηγικά σημαντικούς φυσικούς πόρους – μια προσέγγιση που προηγουμένως προωθούσε η Wagner.
Το σχέδιο προσφερόταν από μια λεγόμενη ρωσική «παραστρατιωτική ομάδα» – με το παρατσούκλι Αφρικανικό Σώμα – και διοικούμενη από τον πρώην στρατηγό Αντρέι Αβεριάνοφ.
Οι ειδικοί είπαν στο BBC ότι το Αφρικανικό Σώμα αντικατέστησε ουσιαστικά την Wagner στη Δυτική Αφρική. Στο Telegram, η μονάδα υπερηφανευόταν ότι πρόσφερε στους νεοσύλλεκτους μισθούς έως και 110.000 ρούβλια ετησίως και λειτουργούσε «υπό την ηγεσία ικανών διοικητών με μεγάλη εμπειρία στη μάχη».
Τον περασμένο Ιανουάριο, το Αφρικανικό Σώμα ανακοίνωσε την πρώτη ανάπτυξη 100 στρατιωτών στην Μπουρκίνα Φάσο. Άλλοι 100 φέρεται να έφτασαν στον Νίγηρα τον Απρίλιο. Ο Ράσλαν Τραντ, αναλυτής ασφαλείας στο Ατλαντικό Συμβούλιο, είπε στο BBC ότι, στην πραγματικότητα, η Wagner «έγινε το Αφρικανικό Σώμα και τώρα εξυπηρετεί πλήρως τους σκοπούς των στρατιωτικών πληροφοριών» και του υπουργείου Άμυνας.
Το BBC Russian ανέφερε ότι μόνο στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (ΚΑΔ) η Wagner εξακολουθεί να λειτουργεί υπό την σκιά του προηγούμενου σχήματός του και φέρεται να ελέγχεται από τον γιο του Πριγκόζιν, Πάβελ.
«Η Μόσχα έδωσε το πράσινο φως στον γιο του Πριγκόζιν να συνεχίσει να κάνει ό,τι έκανε ο πατέρας του στην Αφρική, υπό τον όρο ότι δεν θα έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Ρωσίας», είπε στο BBC Russian μια πηγή που συνεργαζόταν με τον ίδιο τον Γεβγκένι Πριγκόζιν.
Την περασμένη εβδομάδα, η Le Monde ανέφερε ότι περίπου 1.500 στρατιώτες της Wagner είχαν βοηθήσει τις τοπικές δυνάμεις ασφαλείας στις επιθέσεις σε περιοχές που ελέγχονται από τους αντάρτες.
Παρά την απειλή που προκάλεσε η ανταρσία του Πριγκόζιν, η σημερινή επέτειος πέρασε σε μεγάλο βαθμό χωρίς επεισόδια στη Ρωσία.