Ο άνθρωπος που αμφισβήτησε την εξουσία Πούτιν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, εν καιρώ πολέμου, είναι από χθες Τετάρτη νεκρός μετά την πτώση του ιδιωτικού τζετ στο οποίο επέβαινε.
Η εξέλιξη, ακριβώς δύο μήνες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του οποίου ηγήθηκε τον περασμένο Ιούνιο, ήταν για πολλούς αναμενόμενη, καθώς ο Ρώσος πρόεδρος είχε τότε δηλώσει δημόσια ότι «θα τιμωρούσε σκληρά τους προδότες».
Ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ενορχηστρωτής της ιστορικής εξέγερσης στον ρωσικό στρατό, είχε προκαλέσει τη βαθύτερη κρίση στην 23χρονη ηγεσία του Πούτιν.
Πολλοί ήταν βέβαιοι για το ότι ο επικεφαλής της διαβόητης ομάδας Wagner απλά είχε πάρει σύντομη παράταση ζωής και ότι ζούσε με «δανεικό» χρόνο.
Κατά τη διάρκεια της ανταρσίας, η ομάδα μισθοφόρων του Πριγκόζιν κατέρριψε τουλάχιστον δύο ελικόπτερα και σκότωσε περίπου 15 Ρώσους άνδρες του ρωσικού στρατού.
Η εξέγερση του Πριγκόζιν, η οποία έφτασε μέχρι τα περίχωρα της Μόσχας, εξέθεσε την ευθραυστότητα ενός καθεστώτος που πολλοί θεωρούσαν άτρωτο και σταθερό.
Επίσημη ανακοίνωση από το Κρεμλίνο για τα αίτια της συντριβής του τζετ, χθες Τετάρτη, από την οποία σκοτώθηκαν και οι δέκα επιβαίνοντες δεν υπάρχει.
Ωστόσο, δεδομένης της μακροχρόνιας διαμάχης του ηγέτη της Wagner με τον στρατό, καθώς και της ένοπλης εξέγερσης της οποίας ηγήθηκε τον Ιούνιο, το ενδεχόμενο η συντριβή να συνδέεται με πράξη εκδίκησης του Κρεμλίνου δεν μπορεί να αποκλειστεί, επισημαίνουν διπλωμάτες και αναλυτές.
Εχθροί και προδότες
Ο Πούτιν δεν ανέχεται την προδοσία και είναι γνωστό ότι χωρίζει όσους του αντιτίθενται σε δύο κατηγορίες: σε εχθρούς και προδότες. Η εξέγερση του Πριγκόζιν τον κατέταξε αναμφίβολα στη δεύτερη κατηγορία.
Παρά την υπόσχεση να «εξοντώσει τον προδότη» σε τηλεοπτικό διάγγελμα, ο Πούτιν επέτρεψε στον Πριγκόζιν να συνάψει συμφωνία με τον Αλεξάντερ Λουκασένκο της Λευκορωσίας, η οποία του επέτρεψε να διαφύγει από τη Ρωσία.
Εβδομάδες μετά την ανταρσία, το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι ο Πούτιν είχε τρίωρη συνάντηση με τον Πριγκόζιν και τους διοικητές της ομάδας Wagner.
Ο Ρώσος πρόεδρος παραδέχτηκε επίσης ότι προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, κατά τη διάρκεια της συνάντησης, να ορίσει αντικαταστάτη του Πριγκόζιν στην ηγεσία των μαχητών της Wagner στην Ουκρανία.
«Προκλητικές» εμφανίσεις
Στη Λευκορωσία, τα στρατεύματα της Wagner έστησαν στρατόπεδο με σκοπό να εκπαιδεύσουν τις τοπικές δυνάμεις, ωστόσο ο Πριγκόζιν εθεάθη να κινείται ελεύθερα μεταξύ της Μόσχας και της γενέτειράς του, Αγίας Πετρούπολης.
Φέρεται μάλιστα να μετέφερε στοίβες μετρητών και ράβδους χρυσού που διατηρούσε στις χλιδάτες επαύλεις του.
Λίγο αργότερα, εντοπίστηκε να λαμβάνει μέρος σε συζητήσεις στο περιθώριο της μεγάλης συνόδου κορυφής Ρωσίας-Αφρικής στην Αγία Πετρούπολη. Είχε μάλιστα συναντήσεις με Αφρικανούς αξιωματούχους σε ξενοδοχείο ιδιοκτησίας του.
Όσοι γνώριζαν τον Πριγκόζιν δεν εξεπλάγησαν. Ο πρώην μεγιστάνας της εστίασης που εξελίχθηκε σε αρχηγό μισθοφόρων, ήταν πάντα ριψοκίνδυνος. Σε καμία περίπτωση δεν ήταν ο τύπος του ανθρώπου που θα αποσυρόταν εξόριστος, τη στιγμή που ο μισθοφορικός στρατός του κατέρρεε.
Προσπαθώντας να εξηγήσουν τη συμπεριφορά του Πούτιν, οι αναλυτές υποστήριξαν ότι ο Ρώσος ηγέτης, ο οποίος δεν είχε αντιμετωπίσει στο παρελθόν διαφωνίες από την υπερεθνικιστική πτέρυγα, επεδίωκε ειρήνη με τον πρώην σύμμαχό του και όχι να τον καταστρέψει.
Όμως η συμπεριφορά του Πριγκόζιν αύξησε την πίεση στους κόλπους της ρωσικής ελίτ με πολλούς να αναρωτιούνται αν ο Πούτιν εξακολουθούσε να έχει τον έλεγχο της χώρας, σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους.
Τα τελευταία πλάνα
«Για πολλούς Ρώσους που παρακολουθούσαν τις κινήσεις του, οι οποίοι είναι σχεδόν εθισμένοι στην εικόνα του Πούτιν ως εγγυητή της τάξης, το ερώτημα ήταν: ‘Μήπως ο αυτοκράτορας δεν έχει ρούχα;’ ή έστω, ‘Γιατί αργεί τόσο πολύ να ντυθεί;’», ανέφερε ο διευθυντής της CIA Γουίλιαμ Μπερνς σχολιάζοντας τις εξελίξεις πριν από μερικές εβδομάδες.
Ο Πριγκόζιν εθεάθη για τελευταία φορά νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, όταν κυκλοφόρησε βίντεο στο οποίο ισχυριζόταν ότι βρισκόταν στην Αφρική, όπου έχουν μεταφερθεί οι μισθοφόροι του μετά την αποτυχημένη εξέγερση. Αλλά δεν ήταν σαφές πότε τραβήχτηκαν τα πλάνα ούτε αν, στο μεταξύ, είχε επιστρέψει στη Ρωσία.
Εντάσεις στον ρωσικό στρατό
Καθώς οι εικασίες σχετικά με τον ρόλο του Πούτιν στο δυστύχημα πληθαίνουν, ο θάνατος του πολέμαρχου αναμένεται να αυξήσει τις εντάσεις εντός του ρωσικού στρατού, παρόλο που δύσκολα οι φωνές αμφισβήτησης θα ακουστούν και πάλι δυνατά μετά τη συντριβή του.
Η εξέγερσή του καταδικάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ένοπλες δυνάμεις, ωστόσο ο ίδιος παρέμεινε δημοφιλής στους κόλπους του στρατού.
Πολλοί συμμερίζονται τις απόψεις του, βάσει των οποίων αμφισβήτησε ευθέως τη ρωσική στρατιωτική ηγεσία, αλλά και τις αποφάσεις του Πούτιν για τον πόλεμο στην Ουκρανία με ορισμένους να τονίζουν σε αναρτήσεις τους πως ο θάνατος του Πριγκόζιν είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της Ουκρανίας φέτος.
ISW: Η συμφωνία του Πούτιν με την Wagner πιθανότατα «καταρρέει»
ISW: Η συμφωνία του Πούτιν με την Wagner πιθανότατα «καταρρέει»
Καρατόμηση του Σουροβίκιν
Λίγες ώρες πριν από τη συντριβή του αεροσκάφους του Πριγκόζιν υπήρχαν αναφορές στον Τύπο, σύμφωνα με τις οποίες η Μόσχα είχε καρατομήσει τον στρατηγό Σεργκέι Σουρόβικιν από τη θέση του στη διοίκηση των ρωσικών αεροδιαστημικών δυνάμεων.
Πρόκειται για την υψηλότερου επιπέδου «καρατόμηση», μέχρι στιγμής, στρατιωτικού διοικητή μετά την ανταρσία του Πριγκόζιν.
Η δημόσια υποστήριξη του Πριγκόζιν προς τον Σουροβίκιν, βετεράνο διοικητή που θεωρούνταν σύμμαχος της Wagner στο ρωσικό υπουργείο Άμυνας, είχε εγείρει ερωτήματα σχετικά με το αν ο ίδιος ή άλλοι ανώτεροι διοικητές βοήθησαν στην ανταρσία ή τουλάχιστον είχαν γνώση του σχεδίου για τη διεξαγωγή της.
Σοκ στη ρωσική ελίτ
Τα δραματικά πλάνα της συντριβής προκάλεσαν σοκ στον ευρύτερο κύκλο συνεργατών του Πούτιν, παρόλο που πολλοί στο στενό περιβάλλον του Ρώσου προέδρου είχαν προειδοποιήσει ότι δεν θα άφηνε την προδοσία του Πριγκόζιν να περάσει στα ψιλά.
Πολλοί ερμηνεύουν άλλωστε τον θάνατο του Πριγκόζιν ως έμμεσο μήνυμα προς τη ρωσική ελίτ, θεωρώντας το κρίσιμο μάθημα από το ταραχώδες καλοκαίρι του 2023.
Ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης, τον οποίο επικαλείται το Politico, έκανε λόγο για προφανές μήνυμα από το καθεστώς: «Οποιος το αμφισβητεί, πρέπει να εξοντωθεί».
Το μέλλον της ομάδας μισθοφόρων είναι προς το παρόν άγνωστο, ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι είτε ως Wagner είτε με άλλο όνομα, θα παραμείνει όργανο του Κρεμλίνου, ενώ ο Πούτιν φαίνεται πως ενισχύει, έστω μεσοπρόθεσμα, το ηγετικό του προφίλ στη Μόσχα.