Όταν οι 30 υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ συναντήθηκαν τον Νοέμβριο στο Βουκουρέστι για να χαράξουν περαιτέρω σχέδια βοήθειας προς την Ουκρανία και προς τους περιφερειακούς παίκτες που πιέζονται από τη Ρωσία, υπήρξε μια αξιοσημείωτη «υπουργική» απουσία: Η Γαλλία.
Όπως μεταδίδει το Reuters, η υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Κατρίν Κολονά βρισκόταν μαζί με τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν σε επίσημη επίσκεψη στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρότι ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν κατάφερε να πάει στο Βουκουρέστι.
Για τους Ευρωπαίους συμμάχους, ιδιαίτερα για τα ανατολικά κράτη που βρίσκονται πιο κοντά στην πρώτη γραμμή, ήταν ένας ακόμη λόγος για να ανησυχούν για τη γαλλική πολιτική στην Ουκρανία και για το αν το Παρίσι αποτελεί τον αδύναμο κρίκο της δυτικής συμμαχίας που ενισχύει το Κίεβο ενάντια στη ρωσική εισβολή.
Δύο ημέρες μετά τη συνάντηση του Βουκουρεστίου, σε συνεντεύξεις του σε γαλλικά και αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, ο Μακρόν έστειλε μπερδεμένα μηνύματα για την Ουκρανία, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της αγανάκτησης που έχει αρχίσει να ξεσπάει σε ορισμένες πρωτεύουσες της ανατολικής Ευρώπης.
Από τη μία, ο Γάλλος πρόεδρος είπε πως είναι στο χέρι του Κιέβου να αποφασίσει πότε θα διαπραγματευτεί με τη Μόσχα. Από την άλλη ζήτησε ξανά εγγυήσεις ασφαλείας για τη Ρωσία όταν θα έρθει η ημέρα των διαπραγματεύσεων. Το επίσημο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS έκανε retweet τα σχόλιά του.
«Έλεος γ@μώτο» ανέφερε στο Twitter ο πρώην πρόεδρος της Εσθονίας Τόμας Χέντρικ Ίλβες, συνοψίζοντας το γενικότερο αίσθημα πολλών ανατολικών συμμάχων της Γαλλίας.
Η απάντηση της Ουκρανίας ήταν άμεση και ωμή. Ο κορυφαίος σύμβουλος του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, Μιχάιλο Ποντολιάκ, δήλωσε ότι ο κόσμος είναι που χρειάζεται εγγυήσεις ασφαλείας έναντι της Ρωσίας και όχι το αντίστροφο.
Οι νατοϊκοί σύμμαχοι της Γαλλίας στην ανατολική Ευρώπη και στη Βαλτική θύμωσαν και είναι πλέον επιφυλακτικοί απέναντι στις προθέσεις του Μακρόν, παρότι το Παρίσι παρέχει σημαντική στρατιωτική και οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία, τονίζουν διπλωμάτες και πρώην πολιτικοί που επικαλείται το Reuters.
Στο μεταξύ αυτή η ενόχληση των ανατολικών συμμάχων έχει υπονομεύσει την πολιτική ατζέντα του ίδιου του Μακρόν -που στοχεύει σε ενίσχυση της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας ξεχωριστά από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ- με τους ανατολικούς συμμάχους να εμπιστεύονται πλέον περισσότερο τις Ηνωμένες Πολιτείες για την άμυνά τους.
Ένας ανατολικοευρωπαίος διπλωμάτης δήλωσε ότι ο Μακρόν είχε «παρερμηνεύσει» τη Ρωσία μία φορά στο παρελθόν και υπάρχει φόβος να το έκανε ξανά.
Κληθείς από δημοσιογράφους να απαντήσει στους επικριτές σχετικά με τα πρόσφατα σχόλιά του για τη Ρωσία, ο Μακρόν δήλωσε στο περιθώριο συνόδου κορυφής της ΕΕ στην Αλβανία: «Δεν νομίζω ότι πρέπει να το κάνουμε μεγάλο θέμα και να δημιουργούμε αντιπαραθέσεις εκεί όπου δεν υπάρχουν».
«Πάντα έλεγα (…) ότι στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στο τέλος θα υπάρξουν εδαφικά ζητήματα, τα οποία ανήκουν στους Ουκρανούς, και θα υπάρξουν ζητήματα συλλογικής ασφάλειας για ολόκληρη την περιοχή».
Ποτέ μην τα λέτε απ’ έξω σας
Γάλλοι διπλωμάτες και προεδρικοί αξιωματούχοι υπογραμμίζουν πως η Γαλλία δεν απέφυγε ποτέ να παράσχει στο Κίεβο πολιτική, στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια, καθώς και ότι ο Μακρόν συμβουλεύτηκε επανειλημμένως τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι πριν διαπραγματευτεί με τον Πούτιν.
Ωστόσο τα λόγια του Μακρόν για εγγυήσεις ασφαλείας έχουν ενοχλήσει τους στενούς δυτικούς συμμάχους που τα θεωρούν ακατάλληλα όταν πρόκειται για μια εισβολή που έχει σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες Ουκρανούς, έχει ερημώσει πόλεις και έχει αφήσει εκατομμύρια ανθρώπους στο χειμωνιάτικο κρύο και στο σκοτάδι.
«Στην εξωτερική πολιτική, δεν πρέπει ποτέ να τα λες όλα απ’ έξω σου. Το να έχεις δίκιο δεν είναι αρκετό» έγραψε στο Twitter ο Ζεράρ Αρώ, πρώην πρέσβης της Γαλλίας στην Ουάσινγκτον· χωρίς να αναφέρει ονομαστικά τον Μακρόν, αλλά προσθέτοντας στο τέλος έναν αιχμηρό «αναστεναγμό». «Πρέπει να μιλήσεις την κατάλληλη στιγμή, αλλιώς κινδυνεύεις να καταλήξεις με το αντίθετο από αυτό που επιθυμούσες» πρόσθεσε.
Η τελευταία αυτή κριτική έχει πληγώσει το Παρίσι, επειδή έρχεται αφότου ο Μακρόν είχε αναπροσαρμόσει τα μηνύματά του προς τη Ρωσία.
Αφού ενόχλησε την Ουκρανία και τους ανατολικοευρωπαίους όταν είπε στη διάρκεια της εκστρατείας επανεκλογής του ότι η Ρωσία δεν πρέπει να «ταπεινωθεί», ο Μακρόν έκανε στροφή 180 μοιρών με μια ομιλία στα Ηνωμένα Έθνη τον Σεπτέμβριο, η οποία έλαβε ευρεία επιδοκιμασία. Κατά την ομιλία του είπε πως οι ουδέτερες χώρες είναι συνένοχες με το να παραμένουν σιωπηλές. Την ίδια ώρα η Γαλλία αύξησε και τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, κίνηση που προέβαλε περισσότερο στο κονό.
Αδράχνοντας τη στιγμή
Κατά κάποιον τρόπο, τα ανάμεικτα μηνύματα δεν αποτέλεσαν έκπληξη. Η ραχοκοκαλιά της εξωτερικής πολιτικής του Μακρόν από το 2017 και μετά ήταν να παίρνει πρωτοβουλίες και να πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα. Τα σχόλιά του το 2019 ότι το ΝΑΤΟ είναι «εγκεφαλικά νεκρό» δεν προκάλεσαν κρίση στη συμμαχία, αντιθέτως ενίσχυσαν την εποικοδομητική συζήτηση σχετικά με την αποστολή της.
Ο Μακρόν σπάνια παίρνει πίσω σχόλια που έχει κάνει. Προσπαθεί να εξηγήσει, να πείσει τους ομολόγους του ότι έχει δίκιο και να επιδείξει τη μαεστρία του στη διεθνή σκηνή, περιγράφουν οι συνεργάτες του. Συνήθως είναι αεικίνητος, απολαμβάνει να αντιμετωπίζει πολύπλοκα ζητήματα και έχει ένα ταλέντο στο να εκμεταλλεύεται τη στιγμή.
Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός επικριτών, αλλά και συμμάχων, θεωρεί την προσέγγισή του στη Ρωσία ως το μεγαλύτερο λάθος της εξωτερικής πολιτικής του.
Σημειώνουν ότι έχει παραμείνει αδιάφορος απέναντι στο ενδεχόμενο μιας πλήρους ήττας της Ρωσίας, κάτι για το οποίο έχουν ενταθεί οι εικασίες έπειτα από μια σειρά εδαφικών απωλειών για τη Ρωσία μετά την αντεπίθεση των Ουκρανών από το καλοκαίρι και μετά.
Στα μάτια των πρώην κρατών-δορυφόρων της Μόσχας κατά τη σοβιετική εποχή, η Ρωσία πρέπει να ταπεινωθεί προκειμένου να μην απειληθεί ποτέ ξανά η εδαφική τους ακεραιότητα. Αντιθέτως ο Μακρόν θεωρεί ότι πρέπει να γίνει καλή διαχείριση οποιασδήποτε ρωσικής ήττας λαμβάνοντας υπόψη και την ιστορία.
Σε αυτό το σκεπτικό συναινούν στη Γαλλία, όπου τα σχολεία διδάσκουν ότι η Συνθήκη των Βερσαλλιών, η οποία έδωσε τέλος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο επιβάλλοντας συντριπτικές οικονομικές και εδαφικές ποινές στη Γερμανία, τροφοδότησε την πικρία και άνοιξε τον δρόμο για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Ανατολικοευρωπαίοι, από την άλλη, φοβούνται πως ο διάλογος του Μακρόν με τον Πούτιν τον καθιστά χρήσιμο σε έναν Ρώσο ηγέτη που βλέπει την Ουάσινγκτον ως την πηγή της δυτικής ισχύος και τον Μακρόν ως εργαλείο για να επιφέρει ανατάραξη στο ΝΑΤΟ και να εκμεταλλευτεί τυχόν γαλλογερμανικούς διχασμούς.
Ανώτατος Ρώσος διπλωμάτης δήλωσε ότι ο Μακρόν ξεχώρισε για το όραμα και την επιθυμία του να διατηρήσει τις μελλοντικές σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και τη Γαλλία αντί να κάψει τις γέφυρες, όπως προφανώς ήθελαν άλλοι.
Από την αρχή της προεδρίας του το 2017, ο Μακρόν έχει επιδιώξει έναν στρατηγικό «διάλογο» με τη Ρωσία. Προσκάλεσε τον Πούτιν στις ανακτορικές αίθουσες των Βερσαλλιών. Ο συμβολισμός ενθάρρυνε και κολάκευσε τον Πούτιν, αλλά δεν απέδωσε καμία ουσιαστική πρόοδο.
Παρ’ όλα αυτά, ο Μακρόν προσπάθησε πεισματικά να κρατήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με τον Πούτιν, πιο πρόσφατα με στόχο να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας γύρω από τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια στην νότια Ουκρανία που έχει χτυπηθεί επανειλημμένως από βομβαρδισμούς.
Η τακτική του βέβαια δεν είχε διακριτά αποτελέσματα.
Και παρότι ο Μακρόν δήλωσε πριν το ταξίδι του στην Ουάσινγκτον ότι θα μιλήσει με τον Πούτιν «τις επόμενες ημέρες», κανένα τηλεφώνημα δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί.