Οι εντάσεις κλιμακώνονταν το τελευταίο διάστημα μεταξύ των Σέρβων και της κυβέρνησης του Κοσόβου με την ατμόσφαιρα να μυρίζει μπαρούτι και να εκφράζονται φόβοι για νέο κύμα βίας 23 χρόνια μετά τον πόλεμο.
Πολλοί Σέρβοι θεωρούν λίκνο του έθνους τους το Κόσοβο, μια περιοχή με συμπαγή αλβανικό πληθυσμό – από τα 1,8 εκατ. των κατοίκων του το 92% είναι Αλβανοί και το 6% σερβικής καταγωγής -.
Μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1990 το Κόσοβο, που ήταν έως τότε μια αυτόνομη περιοχή εντός της Σερβίας και όχι ομόσπονδη δημοκρατία, επεδίωξε λόγω ακριβώς του συμπαγούς αλβανικού πληθυσμού την αυτονομία και την ανεξαρτησία του. Το Βελιγράδι, που δεν έπαυε να θεωρεί το Κόσοβο τμήμα της σερβικής επικράτειας -όπως αναφέρεται ακόμη στο Σύνταγμα της Σερβίας – επενέβη στρατιωτικά και τελικά το ΝΑΤΟ εξαπέλυσε βομβαρδισμούς εναντίον της Σερβίας από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούνιο του 1999 αναγκάζοντας τις σερβικές δυνάμεις να αποχωρήσουν από το Κόσοβο. Ωστόσο η σύγκρουση ουδέποτε έληξε για πολλούς Κοσοβάρους Αλβανούς και τη σερβική μειοψηφία, που βρίσκεται σε συγκεκριμένες περιοχές και διαθέτει την τοπική πλειοψηφία.
Η KFOR υπό το ΝΑΤΟ παραμένει με δύναμη 3.770 ανδρών στο Κόσοβο, που κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του το 2008. Από τα 193 κράτη του ΟΗΕ, 99 έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου, αλλά όχι η Ρωσία και η Κίνα, που έχουν μπλοκάρει την ένταξη του Κοσόβου στα Ηνωμένα Έθνη. Ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάντερ Βούτσις έχει ορκιστεί ότι η χώρα του ουδέποτε θα αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου, καθώς αυτό θα θεωρείτο «εθνική ταπείνωση» στο εσωτερικό της Σερβίας, παρά τις διεθνείς πιέσεις να βρεθεί λύση, που θα διευκόλυνε την ένταξη των δύο χωρών σε διεθνείς οργανισμούς.
Το Κόσοβο έχει αφήσει να εννοηθεί ότι θα καταθέσει πιθανώς μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους αίτημα ένταξης στην ΕΕ, υποψήφιο μέλος της οποίας είναι εδώ και δέκα χρόνια και η Σερβία.
Που σκοντάφτει η λύση
Όμως η διένεξη Κοσόβου – Σερβίας εξακολουθεί να εγείρει εμπόδια. Για το Βελιγράδι η απεμπόληση «εθνικών εδαφών» είναι αδιανόητη, όπως και το να επιτρέψει να γίνουν «μειονότητα» σε ένα ανεξάρτητο αλβανικό κράτος οι Σέρβοι του βόρειου τμήματος της πρώην επαρχίας, οι περισσότεροι εκ των οποίων απορρίπτουν την εξουσία της Πρίστινα, υψώνουν τη σερβική σημαία και χρησιμοποιούν το νόμισμα της Σερβίας, που τους παρέχει σημαντική οικονομική και πολιτική υποστήριξη.
Εξίσου αδιανόητο φαντάζει για την Πρίστινα να παραχωρήσει εδάφη, όπου κυριαρχεί το σερβικό στοιχείο, προκειμένου να βρεθεί λύση.
Και γι’ αυτό δεν προχώρησαν οι συζητήσεις των προηγούμενων ετών, μεταξύ άλλων και για κάποιας μορφής ανταλλαγή περιοχών, που θα προέβλεπε τη Σερβία να παίρνει περιοχές, όπου κυριαρχεί το σερβικό στοιχείο στο Κόσοβο και να εκχωρεί δικές της με αλβανικό πληθυσμό.
Τα πράγματα περιέπλεξε και ο θρίαμβος στις περσινές εκλογές στο Κόσοβο του Αρμπίν Κούρτι και του κόμματος του «Αυτοδιάθεση», που τηρεί σκληρότερη γραμμή από τους προκατόχους του στα εθνικά θέματα.
Η σύγκρουση για τις πινακίδες
Αν και το κλίμα ήταν βαρύ επί χρόνια στις σχέσεις μεταξύ της αλβανικής κυβέρνησης της Πρίστινα και της σερβικής μειονότητας, οι εντάσεις κλιμακώθηκαν φέτος όταν οι Αρχές του Κοσόβου αποπειράθηκαν να επιβάλουν στα μέλη της σερβικής μειονότητας την αλλαγή των παλαιών πινακίδων κυκλοφορίας τους, που είχαν εκδοθεί πριν από το 1999, όταν η επαρχία ήταν ακόμη μέρος της Σερβίας. Όμως οι Σέρβοι που ζουν κυρίως στο βόρειο τμήμα της χώρας πρόβαλαν αντίσταση, ορισμένες φορές βίαιη.
Περίπου 50.000 άνθρωποι σε αυτές τις περιοχές αρνούνται να χρησιμοποιήσουν πινακίδες κυκλοφορίας του Κοσόβου, καθώς δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του. Το καλοκαίρι, Σέρβοι στη βόρεια περιοχή του Κοσόβου, που συνορεύει με τη Σερβία, έκλεισαν δρόμους και κάποιοι φέρονται να πυροβόλησαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Η κυβέρνηση της Πρίστινα ανέβαλε την εφαρμογή των νέων κανόνων, αλλά οι συνομιλίες με τη μεσολάβηση της ΕΕ για την επίλυση της διαφοράς αρχικά απέτυχαν. Η κυβέρνηση είχε δώσει προθεσμία μέχρι σήμερα -24 Νοεμβρίου, μετά την οποία η αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου θα επέβαλε πρόστιμα 150 ευρώ σε κατόχους πινακίδων σερβικής έκδοσης. Ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι η κατάσταση βρίσκεται «στα όρια της σύγκρουσης» και προειδοποίησε για «κόλαση στο έδαφος» εάν η αστυνομία του Κοσόβου επιχειρούσε να επιβάλει τα πρόστιμα.
Εκτόνωση της διένεξης για τις πινακίδες, αλλά ανοιχτή πληγή το status quo του Κοσόβου
Τελικά με μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής μεταξύ της κοσοβάρικης και της σερβικής κυβέρνησης για τις πινακίδες απετράπησαν τα χειρότερα, τουλάχιστον προσώρας καθώς λίγοι ευελπιστούν ότι αυτός ήταν ο τελευταίος γύρος έντασης.
Μετά από πιέσεις και έναν διπλωματικό μαραθώνιο μεταξύ ΕΕ, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ οι δύο πλευρές μέσω των επικεφαλής διαπραγματευτών τους «με τη διευκόλυνση της ΕΕ συμφώνησαν στα μέτρα για να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση και να επικεντρωθούμε πλήρως στην πρόταση για την εξομάλυνση των σχέσεών τους», σχολίασε περιχαρής στο Twitter o ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ μετά το λευκό καπνό στις Βρυξέλλες.
Ο Μπορέλ είπε ότι η Σερβία θα σταματήσει να εκδίδει πινακίδες κυκλοφορίας με ονομασίες πόλεων του Κοσόβου και το τελευταίο δεν θα απαιτήσει την εκ νέου ταξινόμηση οχημάτων με σερβικές πινακίδες με τις δύο χώρες να κάθονται εκ νέου στο τραπέζι το9 προσεχές διάστημα για τα «επόμενα βήματα» της συμφωνίας.
Όμως το Βελιγράδι δεν δείχνει πρόθυμο να καθίσει εύκολα στο τραπέζι με την κυβέρνησητης Πρίστινα και για άλλα ζητήματα, ειδικά για την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, επιδιώκοντας να συντηρήσει τα πράγματα ως έχουν μέχρι νεωτέρας. Από την πλευρά του ο Κούρτι σημείωσε ότι δεν αρκεί η συμφωνία για τις πινακίδες καθώς θα πρέπει να συζητηθεί σε βάθος η εξομάλυνση των σχέσεων με το Βελιγράδι την ώρα που στην Πρίστινα θεωρούν ότι οι Βρυξέλλες -πιθανώς λόγω των στενών δεσμών της Σερβίας με τη Ρωσία και την Κίνα – ακολουθούν μια πολιτική κατευνασμού απέναντι στη σερβική κυβέρνηση.