Την περασμένη Κυριακή επρόκειτο να διενεργηθούν στημένα δημοψηφίσματα στα κατεχόμενα εδάφη της Ουκρανίας από τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα μέχρι το Λουχάνσκ και το Ντονέτσκ, για να πειστεί ή υφήλιος ότι οι πληθυσμοί τους θέλουν να ενταχθούν στη Ρωσία.
Αλλά τα δημοψηφίσματα ακυρώθηκαν καθώς οι ρωσικές δυνάμεις υπέστησαν τις πιο ταπεινωτικές τους ήττες μετά την αποχώρησή τους από την ευρύτερη περιοχή του Κιέβου με τα στρατεύματα της Ουκρανίας να απελευθερώνουν δεκάδες πόλεις και χωριά στις βορειοανατολικές περιοχές της χώρας. Μάλιστα το Κίεβο ανέφερε ότι έχει θέσει πλήρως υπό τον έλεγχό του περισσότερα από 4.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδαφών της Ουκρανίας σε λίγες μόλις μέρες, περισσότερα εδάφη δηλαδή απ’ όσα κατέλαβαν οι ρωσικές δυνάμεις σε όλες τις επιχειρήσεις τους από τον Απρίλιο.
Η Ουκρανία ανακατέλαβε επίσης περί τα 500 τετρ. χλμ. στην περιοχή της Χερσώνας και σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου, οι ουκρανικές δυνάμεις διείσδυσαν σε κάποιες περιοχές έως και 70 χλμ. στις ρωσικές γραμμές.
Τα ανακαταληφθέντα εδάφη της Ουκρανίας
Πόσο εφικτή είναι η νίκη της Ουκρανίας στον πόλεμο;
Αυτές οι αστραπιαίες προελάσεις μετά τα τολμηρά πλήγματα κατά των δυνάμεων κατοχής στην Κριμαία τον περασμένο Αύγουστο ώθησαν ορισμένους παρατηρητές να εικοτολογούν κατά πόσο είναι εφικτή μια νίκη της Ουκρανίας.
«Μέσα στο χειμώνα, ανεξάρτητα από το πόσα εδάφη θα ανακαταλάβει η Ουκρανία προτού οι καιρικές συνθήκες το Νοέμβριο παγώσουν τις κινήσεις και των δύο πλευρών, δεν μπορούν να υπάρχουν πλέον αμφιβολίες ότι η Ουκρανία μπροεί να νικήσει, αν λάβει τη δέουσα υποστήριξη. Το επιχείρημα ότι δεν αξίζει να συνεχιστεί ο εφοδιασμός της Ουκρανίας, επειδή παρατείνει το αδιέξοδο, δεν στέκει πλέον. Η νίκη είναι τώρα ορατή και αξιόπιστη», δήλωσε ο Τζάστιν Μπρονκ της βρετανικής δεξαμενής σκέψης RUSI (Royal United Services Institute), σύμφωνα με τον Guardian.
H Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών, Αναλένα Μπέρμποκ, μιλώντας στο Κίεβο για τον αντίκτυπο της ουκρανικής αντεπίθεσης έκανε λόγο για «στιγμή ελπίδας», ενώ o πρέσβης της Γαλλίας στην Ουκρανία, Ετιέν ντε Πονσίνς, υπαινίχθηκε ότι το φθινόπωρο μπορεί να είναι η «εποχή της νίκης».
Φωνές αμφισβήτησης στη Ρωσία
Η σημασία των στρατιωτικών επιτυχιών της Ουκρανίας έγινε αισθητή και στη ρωσική κοινωνία, με την κριτική στο Κρεμλίνο και τον Βλαντίμιρ Πούτιν να φθάνει μέχρι την ελεγχόμενη κρατική τηλεόραση. «Αυτοί που έπεισαν τον Πρόεδρο Πούτιν ότι η επιχείρηση θα ήταν γρήγορη και αποτελεσματική μνας την έστησαν«, δήλωσε ο πολιτικός της αντιπολίτευσης Μπόρις Ναντεζχντίν, δήλωσε σε τηλεοπτικό talk show.
Oυκρανοί στρατιώτες σε απελευθερωμένη περιοχή κοντά στο Χάρκοβο / Φωτογραφία: AP Photo/Kostiantyn Liberov
Αλλά και ο υποστηριζόμενος από τη Μόσχα ηγέτη της Τσετσενίας και πιστός στον Πούτιν, Ραμζάν Καντίροφ, επέκρινε δημοσίως το ρωσικό υπουργείο Άμυνας για τα «λάθη» του, που κατέστησαν εφικτή την προέλαση της Ουκρανίας.
Πώς θα αντιδράσει ο Πούτιν;
Τέτοιου είδους αντιδράσεις υπογραμμίζουν, όμως, πώς ο πόλεμος μπορεί να εισέρχεται σε μια νέα επικίνδυνη φάση την ώρα που η Ουκρανία γιορτάζει τις ενέσεις ηθικού από τις νίκες της.
Φαντάζει απίθανο να συνεχίσει η Ρωσία όπως μέχρι τώρα, διεκδικώντας περιορισμένα εδάφη, για να παραχωρήσει τελικά κάποια εξ’ αυτών και να υφίσταται μεγάλες απώλειες. Τον Φεβρουάριο το Κρεμλίνο υπολόγιζε ότι θα ανατρέψει το πολύ σε μια εβδομάδα την ηγεσία της Ουκρανίας, αλλά μετά από οκτώ μήνες δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες – ίσως άνω των 80.000 σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις – σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, απώλειες μεγαλύτερες από εκείνες που κατέγραψαν οι Σοβιετικοί στον δεκαετή πόλεμο στο Αφγανιστάν. Το ηθικό τους καταρρέει και οι ελλείψεις στρατιωτών αναγκάζουν τις ρωσικές Αρχές να στρατολογούν μισθοφόρους από φυλακές.
Οι χαοτικές αντιδράσεις στη Ρωσία για τις ήττες – με κάποιες φωνές να ζητούν προσοχή και άλλες να καλούν για μαζικά πλήγματα σε διάφορους στόχους σε ολόκληρη την Ουκρανία – δείχνουν ότι το Κρεμλίνο δεν έχει δώσει γραμμή στα ΜΜΕ γιατί δεν ξέρει ακόμη πώς να αντιδράσει. Το επίμονο μήνυμα του Κρεμλίνου είναι ότι ο Πούτιν είναι εξαίρετος στη στρατηγική κι ότι ο στρατός είναι ανίκητος, αρχίζει να κλονίζεται.
Αναλυτές εκτιμούν ότι δεν αποκλείεται ο Πούτιν να κηρύξει επισήμως πόλεμο και γενική επιστράτευση, κάτι όμως που θα πυροδοτήσει ίσως έντονες αντιδράσεις και διαδηλώσεις. Επίσης, ίσως θα χρειάζονταν εβδομάδες ή και μήνες για να ενισχυθούν κατ’ αυτόν τον τρόπο αριθμητικά οι ρωσικές δυνάμεις στην Ουκρανία.
Από την πλευρά της η Ρωσίδα πολιτική επιστήμων της Ανώτερης Σχολής Οικονομικών της Αγίας Πετρούπολης και του Ινστιτούτου Πολιτικών Σπουδών των Παρισίων, Βέρα Αγκέεβα, θεωρεί απίθανο το σενάριο μιας επίσημης επιστράτευσης. «Δεν είναι το στυλ του Πούτιν αυτό. Θα προσπαθήσει να ενισχύσει τις δυνάμεις αθόρυβα. Και προς το παρόν η Ρωσία θα συγκεντρώσει δυνάμεις στα εδάφη που κρατάει ακόμη στη νότια Ουκρανία. Δεν υπάρχουν και πολλά άλλα που μπορεί να κάνει, απ’ το να συνεχίσει να τρομοκρατεί τον ουκρανικό πληθυσμό με επιθέσεις σε υποδομές».
Κινήσεις απελπισίας;
Ορισμένοι φοβούνται μήπως ο στριμωγμένος Πούτιν καταφύγει σε κινήσεις απελπισίας – π.χ. μια διαρροή ραδιενέργειας «από ατύχημα» στο πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια, ή χρήση μικρών πυρηνικών σε πεδία της μάχης – ωστόσο, η ελπίδα είναι ότι δεν θα καταφύγει σε τέτοιες τακτικές που θα υπονομεύσουν κι άλλο το καθεστώς του.
Η πιθανότητα να επιδιώξει ο Πούτιν ειρηνική λύση φαντάζει απίθανη, καθώς η Ουκρανία κερδίζει τώρα το πάνω χέρι. Η Ρωσία κρατά ακόμη υπό τον έλεγχό της το ένα πέμπτο των εδαφών της Ουκρανίας και δύσκολα θα τα παραδώσει.
Ο Μπράιαν Γουίτμορ του Eurasia Centre της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Atlantic Council σημειώνει στο Foreign Policy, ότι η προέλαση των Ουκρανών στην περιοχή του Χαρκόβου και τα πρόσφατα πλήγματα στην Κριμαία και στο αρχηγείο του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας στη Σεβαστούπολη «υποδεικνύουν ότι είναι πραγματικά πιθανή μια νίκη της Ουκρανίας, παρά ένα αμυντικό αδιέξοδο (…) Δεν έχουμε φθάσει ακόμη εκεί, αλλά η προοπτική μιας ουκρανικής νίκης, που φάνταζε κάποτε προϊόν φαντασίας, δείχνει ολοένα και πιο ρεαλιστική».
Πώς ακριβώς και πόσο γρήγορα θα γίνει αυτό – αν γίνει – μένει να αποδειχθεί στην πράξη.