της Ρούλας Παππά-Σουλούνια
Κάθε χρόνο από τη Λισσαβόνα, όπου βρίσκεται η έδρα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA) ανακοινώνονται τα κυρία ευρήματα για την κατάσταση των ναρκωτικών στην Ευρώπη.
Η έκθεση διατίθεται σε 24 γλώσσες και βασίζεται στις ετήσιες πληροφορίες εθνικών στοιχείων από τα κράτη μέλη της ΕΕ, την Τουρκία ως υποψήφια χώρα και τη Νορβηγία. Η τελευταία έκθεση που δημοσιοποιήθηκε στις 22-9-2020 αναφέρεται σε δεδομένα σχετικά με τα θέματα των ναρκωτικών, του 2019. Έκτοτε οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν πληγεί σοβαρά, από την έξαρση και την ταχεία εξάπλωση της πανδημίας COVID19.
Η κατάσταση λόγω της σοβαρότητας της, έχει άμεσο αντίκτυπο στις υγειονομικές υπηρεσίες, που παρέχουν φροντίδα στους χρήστες, στη χρήση ναρκωτικών και στη λειτουργία της αγοράς ναρκωτικών. Μάλιστα όπως τονίζει ο διευθυντής του EMCDDA Alexis Goosdeel «η συγκεκριμένη κατάσταση χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση της πολιτικής για τα ναρκωτικά, καθώς η πανδημία εξακολουθεί να υφίσταται με μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες εξελίξεις με ευρύτατες επιπτώσεις, που ίσως οδηγήσουν σε εξειδικευμένες αποφάσεις»
Ποια είναι όμως τα δεδομένα για τη χρήση ουσιών στην Ευρώπη;
Οι δείκτες για τις πλέον διαδεδομένες ουσίες καταδεικνύουν, ότι η διαθεσιμότητα των ναρκωτικών παραμένει ιδιαίτερα υψηλή. Εκτός από́ τις εξελίξεις στην παραγωγή́, η αύξηση των κατασχέσεων μεγάλων ποσοτήτων κοκαΐνης, κάνναβης, ηρωίνης, που μεταφέρονται διά θαλάσσης προκαλεί ανησυχίες σχετικά́ με τη διείσδυση ειδικά οργανωμένων εγκληματικών ομάδων στις μεταφορές μέσω των θαλασσίων οδών. Υπάρχουν φόβοι, ότι έχουν εμφανιστεί καινοτόμα μοντέλα διανομής ναρκωτικών άγνωστα στις υπηρεσίες δίωξης.
• Η κοκαΐνη παραμένει η «βασίλισσα» των ναρκωτικών ενώ ο αριθμός και η ποσότητα των κατασχέσεων βρίσκονται πλέον στο υψηλότερο επίπεδο που αναφέρθηκε ποτέ́, καθώς το 2018 κατασχέθηκαν 181 τόνοι. Το Βέλγιο, η Ισπανία και οι Κάτω Χώρες αποτελούν τις χώρες κλειδιά για την κατάσχεση μεγάλων ποσοτήτων. Σημαντικό ρόλο παίζει η σκόνη να μην είναι νοθευμένη καθώς η πώληση και η τιμή καθορίζεται από την καθαρότητά της. Μάλιστα η τιμή της λιανικής της πώλησης βρίσκεται από το 2009 σε ανοδική πορεία με αποκορύφωση το 2018 όπου οι τιμές εκτινάχθηκαν. Επίσης η αγορά́ κοκαΐνης φαίνεται, ότι προσδίδει σημαντική́ ώθηση στη βία, που συνδέεται με τα ναρκωτικά́. Έχει πλέον αποδειχθεί, ότι η καθαρότητα της ουσίας, ο αριθμός των χρηστών που χρειάζονται θεραπεία και οι υπερβολικοί θάνατοι που καταγράφονται, καθιστούν την κοκαΐνη παράγοντα σημαντικών προβλημάτων στην Ευρώπη.
• Οι σχετικοί́ με τη χρήση της ηρωίνης δείκτες εξακολουθούν να δείχνουν γήρανση του πληθυσμού́ των χρηστών και χαμηλά́ ποσοστά νεών χρηστών. Επιπλέον, οι νέες αιτήσεις θεραπείας που συνδέονται με την ηρωίνη έχουν μειωθεί́ σε πολλές χώρες. Ωστόσο, οι εκθέσεις σχετικά́ με την παρασκευή́ ηρωίνης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο διπλασιασμός των ποσοτήτων ηρωίνης, που κατασχέθηκαν σε αυτή, μαζί με την ταυτόχρονη αύξηση των ποσοτήτων, που κατασχέθηκαν στην Τουρκία προκαλούν ανησυχητικά φαινόμενα. Απαιτείται ιδιαίτερη επαγρύπνηση για τον εντοπισμό της διακίνησης της ηρωίνης, καθώς όλοι γνωρίζουμε τα σοβαρά προβλήματα που προκαλεί στην υγεία των χρηστών και στο κοινωνικό σύνολο.
• Η κάνναβη όπως απορρέει από τις εκθέσεις εγείρει ερωτηματικά, από τον αυξημένο αριθμό χρηστών, που οδηγούνται σε θεραπεία. Η σχέση μεταξύ́ των προβλημάτων, που σχετίζονται με την κάνναβη και των εξελίξεων στην αγορά́ ναρκωτικών δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητή́. Η διαπίστωση αυτή́ γίνεται σε μια περίοδο αλλαγών στην αγορά́ κάνναβης, η οποία χαρακτηρίζεται από́ την ολοένα μεγαλύτερη διαθεσιμότητα προϊόντων με υψηλή́ περιεκτικότητα σε δέλτα- 9-τετραϋδροκανναβινόλη (THC), καθώς και νέων μορφών προϊόντων, που βασίζονται σε εκχυλίσματα από́ το φυτό́ της κάνναβης. Επιπλέον, η ρητίνη κάνναβης και η φυτική́ κάνναβη περιέχουν κατά́ μέσο όρο διπλάσια ποσότητα THC από αυτήν, που περιείχαν πριν από μια μόλις δεκαετία.
• Νέα συνθετικά ναρκωτικά́ συνεχίζουν να παράγονται στην Ευρώπη για τις τοπικές και τις παγκόσμιες αγορές, ενώ́ οι υπηρεσίες δίωξης ναρκωτικών εντοπίζουν όλο και περισσότερα εργαστήρια-εγκαταστάσεις παραγωγής. Η παραγωγή́ ναρκωτικών βασίζεται πλέον σε ένα πιο διαφοροποιημένο σύνολο χημικών ουσιών, ο έλεγχος των οποίων είναι δυσχερής τόσο βάσει της ευρωπαϊκής όσο και βάσει της διεθνούς νομοθεσίας.
• Το MDMA (η «κυρία» των πάρτι ecstasy), με την αυξημένη διαθεσιμότητα δισκίων υψηλής περιεκτικότητας και υψηλής καθαρότητας, αποτελεί́ απόδειξη της καινοτομίας και της αύξησης της παραγωγής συνθετικών ναρκωτικών στην Ευρώπη. Τα εν λόγω προϊόντα ενέχουν σημαντικούς κινδύνους για την υγεία των χρηστών και εγείρουν ένα σημαντικό́ ζήτημα ενημέρωσης και παρεμβάσεων για την πρόληψη και τη μείωση των βλαβών στην υγεία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι κατασχέσεις από MDMA αυξήθηκαν από 1,7 τόνους το 2017 σε 2,2 τόνους το 2018. Επίσης στην Τουρκία κατασχέθηκαν από το 2017 μέχρι και το 2018 οκτώ εκατομμύρια δισκία, ποσότητα μεγαλύτερη από τη συνολική ποσότητα κατασχεθέντων δισκίων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
• Η ενέσιμη χρήση ναρκωτικών εξακολουθεί́ να αποτελεί́ έναν από τους σημαντικότερους τρόπους μετάδοσης λοιμώξεων από τον ιό́ της ηπατίτιδας C στην Ευρώπη, ως εκ τούτου, η πρόσβαση των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών στην πρόληψη, τις διαγνωστικές εξετάσεις και τη θεραπεία της ηπατίτιδας C αποτελεί́ κρίσιμη απαίτηση για την εξάλειψη της νόσου. Μολονότι η διαθεσιμότητα αποτελεσματικών, από́ στόματος αντιικών φαρμακευτικών σκευασμάτων άμεσης δράσης έχει πλέον αυξηθεί́, η επέκταση της χορήγησης των εν λόγω σκευασμάτων, σε συνδυασμό́ με θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών και προγράμματα ανταλλαγής βελονιών, αποτελεί́ πρόκληση για πολλές χώρες.
• Στο διάστημα μεταξύ́ 2012 και 2018 ο αριθμός των θανάτων από́ υπερβολική́ δόση μεταξύ́ των χρηστών ηλικίας άνω των 50 ετών αυξήθηκε κατά́ 75 %, γεγονός, που αποδεικνύει , ότι το πρόβλημα αυτό́ συσχετίζεται ολοένα και περισσότερο με τους μεγαλύτερης ηλικίας μακροχρόνιους χρήστες. Η διαπίστωση αυτή́ αναδεικνύει την ανάγκη να αναγνωριστεί́ ο ολοένα και πιο ευάλωτος χαρακτήρας του γηράσκοντος πληθυσμού των μακροχρόνιων χρηστών και να καταστεί η εν λόγω ομάδα σημαντικός στόχος μέτρων θεραπείας, κοινωνικής επανένταξης. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην Ελλάδα την τελευταία διετία δεν καταγράφονται οι θάνατοι από ναρκωτικές ουσίες όπως αποδεικνύουν οι στατιστικοί πίνακες του EMCDDA.
• Ο ρυθμός εισαγωγής νέων ψυχοδραστικών ουσιών στην αγορά έχει σταθεροποιηθεί́ τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, πάνω από́ 50 νέες ψυχοδραστικές ουσίες εξακολουθούν να εντοπίζονται για πρώτη φορά κάθε χρόνος από το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ. Επιπλέον, κάθε χρόνο σχεδόν 400 νέες ψυχοδραστικές ουσίες εντοπίζονται στην ευρωπαϊκή αγορά. Οι ουσίες αυτές προέρχονται από ένα ευρύ φάσμα ειδών ναρκωτικών οι οποίες δεν ελέγχονται από τη διεθνή νομοθεσία για τον έλεγχο των ναρκωτικών. Περιλαμβάνουν διεγερτικές ουσίες, συνθετικά κανναβινοειδή, βενζοδιαζεπίνες, οπιοειδή, παραισθησιογόνα.