Η πρωτοφανής ανθρωπιστική κρίση που αντιμετωπίζει τον τελευταίο καιρό η χώρα μας αλλά και η Ευρώπη, φαίνεται να είναι μια πολύ επικερδής επιχείρηση για κάποιους. Μια καλοστημένη μπίζνα, με κέρδος δισεκ. ευρώ. Ένα ολόκληρο δίκτυο που λειτουργεί και απλώνει τα δίχτυα του σχεδόν σε όλον τον κόσμο και έχει βρει πρόσφορο έδαφος στην Ευρώπη επωφελείται από το δράμα των προσφύγων, των ανθρώπων που προσπαθούν να ξεφύγουν από εμπόλεμες ζώνες, χώρες φτωχοποιημένες ή/και με δύσκολες συνθήκες διαβίωσης.
Αναφερόμαστε στο δίκτυο της παράνομης διακίνησης μεταναστών και προσφύγων. Στο δίκτυο που έχει απλώσει τα πλοκάμια του σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και έχει διασυνδέσεις και παρακλάδια σε όλον τον κόσμο. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο συγκεκριμένο άρθρο προέρχονται από επίσημες εκθέσεις και πληροφορίες της Europol κατά τη διάρκεια ερευνών που πραγματοποίησε τα τελευταία χρόνια.
Υπολογίζεται ότι το 90% των μεταναστών και προσφύγων πέρασαν στην Ευρώπη με την καθοδήγηση αυτών των παράνομων κυκλωμάτων. Η διακίνηση μεταναστών φαίνεται να είναι μια γρήγορη, εύκολη, με πολλά χρήματα παράνομη δουλειά. Έχει όμως και έναν σημαντικό λόγο για τον οποίο γίνεται ολοένα και πιο ελκυστική. Το ρίσκο είναι μικρό, καθώς δύσκολα μπορεί κανείς να ανιχνεύσει τους υπόπτους και ακόμα πιο δύσκολα να τους συλλάβει. Η στοιχειοθεσία της δικογραφίας πρέπει να στηρίζεται σε ακλόνητα ντοκουμέντα, πράγμα, δύσκολο. Επιπλέον πώς να αποδειχθεί ότι ο εκάστοτε ύποπτος είναι πράγματι εμπλεκόμενος σε αυτό το κύκλωμα, όταν συχνά βρίσκεται ανάμεσα στους πρόσφυγες, είτε παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως ο ίδιος πρόσφυγας/μετανάστης, ή αν έχει σοβαρή και καίρια ιδιότητα (πχ οδηγός, μεταφραστής κλπ).
Την ίδια ώρα, οι αμοιβές και τα χρήματα που περνούν από τα χέρια τους είναι πολλά. Μόνο μέσα στο 2015, τα κέρδη που σημειώθηκαν στην μαύρη αυτήν εργασία ξεπερνούσαν τα 6 δις ευρώ. Δεδομένου ότι μόλις στους πρώτους μήνες του ’16 η αύξηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών αυξήθηκε ραγδαία, αντιλαμβάνεται εύκολα κάνεις πόσο “καλή” θα είναι και αυτή η χρονιά για εκείνους.
– Πώς γίνονται όμως τα deals;
Οι διαδρομές που χρησιμοποιούνται κυρίως, είναι μέσω θαλάσσης. Είναι ένας δρόμος που μέχρι πρόσφατα, ήταν ανοιχτός, γρήγορος αλλά και δύσκολα ανιχνεύσιμος. Για πολλούς όμως, ήταν και εξαιρετικά επικίνδυνος. Υπενθυμίζω, ότι τον τελευταίο χρόνο έχουν καταγραφεί εκατοντάδες (αν όχι χιλιάδες) μικρά ναυάγια που στοίχισαν την ζωή πολλών ανθρώπων, κυρίως παιδιών και βρεφών. Στοιβάζοντας ψυχές σε σαπιοκάραβα ή φουσκωτά παραπάνω από όσο αντέχουν ή σηκώνουν, οι διακινητές αδιαφορούν για το αν και πόσοι θα καταφέρουν να περάσουν απέναντι. Σημασία για αυτούς έχει, να γεμίσουν τα φουσκωτά με κεφάλια… Άλλωστε, κάθε κεφάλι για αυτούς στοιχίζει ακόμα και 1000 ευρώ…. Λαμβάνοντας υπόψιν την νέα συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Ελλάδα και την Τουρκία, ενδεχομένως να προτιμηθεί μελλοντικά η διαδρομή από ξηράς ή για όσους έχουν περισσότερα χρήματα να διαθέσουν μέσω αέρος.
Οι κύριες πύλες εισόδου για την Ευρώπη είναι η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία. Ωστόσο, το ταξίδι τους δεν τελειώνει εκεί, καθώς η πλειοψηφία των προσφύγων και μεταναστών δεν θέλει να μείνει στις χώρες του Ευρωπαϊκού νότου. Οι πιο δημοφιλής χώρες τελικού προορισμού και εγκατάστασης είναι η Γερμανία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Μια λιγότερη δημοφιλή διαδρομή είναι μέσω Τουρκίας και Ρωσίας και τελικός προορισμός οι Σκανδιναβικές χώρες.
-Τα “HOTSPOT” των διακινητών
Σε σημαντικές περιοχές, έχουν στηθεί αυτοσχέδια και αυθαίρετα hotspots που εξυπηρετούν τους διακινητές. Αξιοσημείωτο είναι ότι, θα περίμενε κανείς να έχουν σε συγκεκριμένες πόλεις ή χώρες, στην πραγματικότητα, όμως, υπάρχουν παντού. Σχεδόν σε όλον τον κόσμο. Τα προπύργια αυτών των hotspots βρίσκονται σε χώρες κλειδιά, όπως: το Αμμάν, η Βηρυτός, Μπενγκάζι, Καζαμπλάνκα, Κωνσταντινούπολη, Ιζμίρ, Μισράτ και Τρίπολη (Λιβύη). Στην Ευρώπη οι περιοχές που δραστηριοποιούνται είναι: η Αθήνα, το Βερολίνο, Καλάι, Κοπεγχάγη, Φρανκφούρτη, Βουδαπέστη, Λονδίνο και Αμβούργο.
Να σημειώσουμε δε ότι σε κάποιες περιοχές, από τις οποίες περνούν μετανάστες και πρόσφυγες, οι δουλέμποροι τους υποχρεώνουν να δουλέψουν για μικρό διάστημα, ώστε να αποπληρώσουν τυχόν χρέος προς τους διακινητές.
-Πώς δομείται το κύκλωμα διακίνησης μεταναστών;
Συνολικά η Europol έχει στα χέρια της σχεδόν 40.000 υπόπτους για παράνομη διακίνηση προσφύγων/μεταναστών. Μόνο για το 2015 υπήρχαν πληροφορίες για 10.000 διακινητές. Όπως κάθε επιχείρηση, έτσι και αυτή δομείται με διάφορα πόστα και καθήκοντα. Υπάρχει ο αρχηγός, ο διαμεσολαβητής, ο διακινητής, που συνήθως ταξιδεύει μαζί με τους πρόσφυγες, o dealer και ο broker.
Ας δούμε όμως αναλυτικά:
• Ο αρχηγός του δικτύου (network leader) συντονίζει και ηγείται όλο το δίκτυο.|
• Ο τοπικός αρχηγός (local leader), συντονίζει σε συγκεκριμένη (τοπική) διαδρομή και χώρα όλες τις ενέργειες.
• Ο Διεφθαρμένος (corrupt official), συνήθως είναι όργανο της τάξης. Μπορεί να είναι συνοριοφύλακας, αστυνομικός, λιμενικός, στρατιωτικός κλπ. Συνήθως, αποσπά την προσοχή των συναδέλφων του ή/και ελέγχει ο ίδιος τα πλαστά έγγραφα (πάντα σε συνεννόηση με τους διακινητές) ή εσκεμμένα εθελοτυφλεί την ώρα της επιχείρησης.
• Ο Broker, έρχεται σε επαφή με τους πρόσφυγες (ακόμα και μέσω social media *αναλυτικά πιο κάτω). Πρέπει να βρει τη σωστή και γρήγορη διαδρομή, να φροντίσει για τα πλαστά έγγραφα και όποια άλλη ανάγκη του ταξιδιού.
• Ο Πλαστογράφος (document provider), φροντίζει και κανονίζει τυχόν ανάγκες για πλαστά 3 έγγραφα/διαβατήρια κλπ.
• Ο Χρηματιστής (money handler), εκείνος που φροντίζει όλες τις οικονομικές εκκρεμότητες. Είναι άτομο έμπιστο και υπεύθυνο για κάθε οικονομική συναλλαγή.
• Οι “νόμιμες” επιχειρήσεις (legal bussinesses), είναι συνήθως ξενοδοχεία, rent a car, ταξιδιωτικά γραφεία, με απλά λόγια οι νόμιμες επιχειρήσεις και εταιρίες που παρανομούν βοηθώντας τους διακινητές.
• Ο Καιροσκόπος (low level facilitator), δεν είναι “μόνιμος συνεργάτης”. Κατ’ανάγκη αναλαμβάνει διάφορα κενά πόστα. Όπως για παράδειγμα, οδηγός, μεταφραστής ή και συνεπιβάτης μαζί με τους πρόσφυγες/μετανάστες στο φουσκωτό.
-Ποιος είναι ο ρόλος των social media;
Αυτά τα κυκλώματα έχουν αμέσους δεσμούς με κοινότητες διασποράς σε όλον τον κόσμο. Εκεί μπορούν να τοποθετήσουν ανθρώπους με παρόμοια γλώσσα, έθιμα και γενικότερα κοινά στοιχεία πολιτισμικής κληρονομιάς. Ένας εύκολος και γρήγορος τρόπος επικοινωνίας είναι, λοιπόν, τα social media. Μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μπορούν να προμοτάρουν το έργο τους, να ενημερωθούν για διαδρομές αλλά κυρίως, να έχουν μια “ασφαλή” εσωτερική επικοινωνία μεταξύ τους. Παράλληλα, είναι ένας τρόπος να μπορούν αν αλιεύσουν νέους “πελάτες”.
-Τρομοκρατία και άλλα εγκλήματα
Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε στα αριστερά τα στοιχεία της Europol όπως είχαν απεικονιστεί το 2014 και στα δεξιά τα αντίστοιχα στοιχεία του 2015.
Παρατηρούμε λοιπόν, ότι οι περισσότεροι διακινητές έχουν άμεση σχέση και σύνδεση με άλλα εγκλήματα. Συγκεκριμένα, βλέπουμε ότι μέσα στο 2014 το 45% των διακινητών ήταν αναμειγμένο σε υποθέσεις human trafficking, ενώ η πλαστογραφία εγγράφων άγγιζε μόλις το 3%. Το 25% είχαν εμπλοκή σε υποθέσεις ναρκωτικών και το 15% σε ληστείες.
Αντίθετα, βλέπουμε ότι μέσα στο 2015, αυξήθηκαν 6 φορές οι υποθέσεις πλαστογραφιών. Τα πλαστά έγγραφα προέρχονται κυρίως από χώρες όπως, η Αθήνα, η Κωνσταντινούπολη, αλλά και από ασιατικές χώρες όπως για παράδειγμα, τη Ταΐλάνδη. Ωστόσο, η πρόσφατη προσφυγική/μεταναστευτική κρίση έχει εγείρει τις ανησυχίες για ενδεχόμενη είσοδο σε ανθρώπους που ανήκουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις ή άλλες εξτρεμιστικές ομάδες. Και ενώ, η Ευρώπη, πλέον, (μετά και τα δύο πολύ σοβαρά χτυπήματα στο Παρίσι και Βέλγιο) ζει υπό καθεστώς φόβου και ανασφάλειας στοιχεία της Europol, δείχνουν ότι η σχέση της διακίνησης μεταναστών με την τρομοκρατία είναι άμεση.
Σύμφωνα λοιπόν με στοιχεία της έρευνας, τα κέρδη αυτών των κυκλωμάτων φαίνεται να δίνονται συχνά σε διάφορες εξτρεμιστικές ομάδες. Δηλαδή, χρηματοδοτούνται μέσα από τη διακίνηση παράτυπων μεταναστών και προσφύγων. Την ίδια ώρα, ο φόβος ότι ενδεχομένως μαζί με πρόσφυγες και μετανάστες μεταφέρονται και μέλη των τρομοκρατικών οργανώσεων φαίνεται μάλλον να ευσταθεί. Καθότι, πράγματι, μέσα στις καραβιές των προσφύγων ενδέχεται να έχουν ακολουθήσει και μέλη αυτών των οργανώσεων. Άλλωστε, είναι ήδη γνωστό ότι στις αιματηρές επιθέσεις του Παρισιού δύο ύποπτοι είχαν περάσει από την Ευρώπη.
Σε άλλες περιπτώσεις, υπάρχουν οι λεγόμενοι returning foreign fighters, πολίτες και υπήκοοι της Ευρωπαϊκής ένωσης που έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό, συμμετέχοντας σε εκπαιδεύσεις των εξτρεμιστικών οργανώσεων και επιστρέφουν στην Ευρώπη, ώστε να βάλουν σε εφαρμογή τα τυχόν σχέδια των οργανώσεων τους. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε και τη ραγδαία και ανησυχητική αύξηση ακροδεξιών ομάδων εντός της Ευρώπης οι οποίοι σε κάθε ευκαιρία επιτίθενται σε κέντρα κράτησης προσφύγων και μεταναστών αλλά και προσωπικά σε μετανάστες.
Εν κατακλείδι, είναι βασικό να κατανοήσουμε ότι τα κυκλώματα αυτά, της διακίνησης προσφύγων εκμεταλλεύονται ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη. Όσο οι κυβερνήσεις αδιαφορούν, χωρίς να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά την ανθρωπιστική κρίση με την οποία είναι αντιμέτωπη όχι μόνο η Ελλάδα και η Ευρώπη αλλά και ολόκληρος ο κόσμος, τόσο θα υπάρχουν οι επιτήδειοι που θα κερδίζουν πάρα πολλά χρήματα από αυτές τις καταστάσεις.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι στο Αιγαίο, έχουν καταγραφεί 456 θάνατοι μόνο μέσα στο 2016. Την ίδια ώρα, αγνοούνται 10.000 παιδιά, τα οποία φιλοξενούνταν στην Ευρώπη και άνηκαν στην ευαίσθητη ομάδα των ασυνόδευτων ανήλικων παιδιών. Και οι πληροφορίες για αυτά τα παιδιά, κάθε άλλο παρά αισιόδοξες είναι, καθώς υπάρχει ο μεγάλος φόβος πως βρίσκονται στα χέρια κυκλωμάτων που εμπορεύονται και εκμεταλλεύονται παιδιά είτε για παράνομες εργασίες ή ακόμα και σε σεξουαλικά εγκλήματα (human la-bor and sex trafficking).
Και το μόνο σίγουρο είναι ότι όσο αγνοούνται οι τύχες αυτών των παιδιών οι χώρες οι οποίες τους φιλοξενούσαν οφείλουν να δώσουν κάποιες απαντήσεις για αυτά τα παιδιά και πώς μπόρεσαν να χαθούν τα χνάρια τους ενώ είχαν ήδη καταγραφεί.