Η μέχρι πρότινος «αόρατη» κοινωνική ομάδα αρχίζει να γιγαντώνεται δημογραφικά κουβαλώντας στις αποσκευές της νέους τρόπους δικτύωσης, νέα αξιακά και καταναλωτικά πρότυπα
της Λένας Παπαδημητρίου
Παρότι δεν συμπεριλήφθηκε (παρά μόνο ως μουσικός όρος) στο νεοαφιχθέν Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών, ο single είναι εδώ για να μείνει (για λόγους συνεννόησης, ο ορισμός που δίνουμε εδώ είναι ο «διαβιών μόνος»). Οι δημογραφικές αναταράξεις ανά τον πλανήτη αλλάζουν τον κοινωνικό χάρτη και ο 21ος αιώνας υποτάσσεται αργά αλλά σταθερά στη σαγήνη μιας νέας ατομικότητας. Σήμερα 277 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν μόνοι, για πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ οι άγαμοι είναι περισσότεροι από τους παντρεμένους, ενώ η Εurostat εκτιμά ότι έως το 2025 η Ευρώπη θα διαθέτει 62 εκατομμύρια μονοπρόσωπα νοικοκυριά. Ακόμη και ο Περσικός Κόλπος έχει αρχίσει να υποκύπτει στο solo lifestyle. Σύμφωνα με δημοσίευμα του «Economist», το 2012 στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ένα 60% των γυναικών άνω των 30 ήταν ανύπαντρες, μια κοινωνική «τάση» που εκπρόσωπος της κυβέρνησης της χώρας χαρακτήριζε «ιδιαίτερα ανησυχητική».
Ζουν μόνοι οι μισοί Αμερικανοί
Μιλώντας αποκλειστκά στο «Βήμα» ο Ερικ Κλάινενμπεργκ, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και ακαδημαϊκός «γκουρού» των μοντέρνων singles (χάρη στο βιβλίο του «Going Solo: The Extraordinary Rise and Surprising Appeal of Living Alone», 2012), επιβεβαιώνει την επέλασή τους σε ολόκληρο σχεδόν τον πλανήτη: «Το 1950 ένα 22% των ενήλικων Αμερικανών ήταν άγαμοι και μόλις 9% των νοικοκυριών ήταν μονομελή. Σήμερα ζουν μόνοι οι μισοί αμερικανοί ενήλικοι! (Στο Μανχάταν και στην Ουάσιγκτον ένα στα δύο νοικοκυριά είναι μονομελές!) Βέβαια, παρότι στις ΗΠΑ επαιρόμαστε για μια ανθούσα κουλτούρα ατομικότητας, η Γερμανία, η Γαλλία και η Βρετανία έχουν πολύ μεγαλύτερα ποσοστά μονομελών νοικοκυριών, εν μέρει γιατί το ισχυρό κράτος πρόνοιας χαρίζει κοινωνική ασφάλεια και δίνει στους ανθρώπους την ελευθερία να επιλέξουν τον τρόπο ζωής που τους ταιριάζει. Σημειωτέον ότι τα σκήπτρα παγκοσμίως κρατάει η Σουηδία με ένα εντυπωσιακό 60%. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι τρεις χώρες με τους ταχύτερα αυξανόμενους πληθυσμούς singles είναι η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, δηλαδή εκείνες με τις ταχύτερα αναδυόμενες οικονομίες».
Σημασία έχει, διατείνεται ο Κλάινενμπεργκ, ότι αυτή η νέα ατομικότητα γιγαντώντεται εξαιτίας μιας επιλογής και όχι μιας ανάγκης. Είναι μια ατομικότητα δυναμική, αυτάρκης, παραγωγική, μια εκκωφαντική διεκδίκηση ελευθερίας. Επιλέγω να ζω μόνος μου, να είμαι ο κύριος διαχειριστής του χώρου και του χρόνου μου, να είμαι ο μοναδικός άνθρωπος με τον οποίο θα βρίσκομαι αντιμέτωπος το βράδυ που κλείνει πίσω μου η πόρτα.
Ακόμη και στην Ελλάδα η κρίση ανέκοψε την ορμή των singles (το να μένεις μόνος είναι μια «εξωτική επιλογή ζωής» όταν μπορείς να συνεισφέρεις συμπληρωματικά στην οικογενειακή δαπάνη) αλλά δεν την κατέπνιξε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας, τα μονομελή νοικοκυριά ανήλθαν το 2011 σε 1.061.547 έναντι 723.600 το 2005 και 434.300 το 1985.
Βέβαια πρέπει εδώ να ληφθεί υπόψη ότι οι singles δεν συνιστούν μια ενιαία, ομοιόμορφη κοινωνική ομάδα. Και ότι μεσούντος αυτού του παγκόσμιου μονοπρόσωπου «hype» (στις ΗΠΑ εορτάστηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο η Εβδομάδα των Αγαμων και Single Αμερικανών) κάποιοι μένουν αναγκαστικά στο περιθώριο.
Οι προβολείς πέφτουν εμμονικά σχεδόν πάνω στους 30+ singles (που ψάχνουν το ινδικό στέκι της πόλης με το πιο πικάντικο chole bhature ή αναζητούν τον έρωτα στην εφαρμογή Tinder του smartphone τους) και όχι στους κατ’ ανάγκην singles, όπως είναι π.χ. οι διαβιούντες μόνοι ηλικιωμένοι (ο αριθμός των οποίων επίσης αυξάνεται). Οπως τονίζει ο Ερικ Κλάινενμπεργκ, «κάποιοι από αυτούς κινδυνεύουν να απομονωθούν επικίνδυνα όπως διαπίστωσα στη διάρκεια της έρευνας για το πρώτο μου βιβλίο με θέμα τα θύματα του καύσωνα του 1995 στο Σικάγο, όταν εκατοντάδες άνθρωποι πέθαναν μόνοι. Η μεγάλη πρόκληση πλέον είναι η κοινωνική μέριμνα (προσιτή στέγαση κ.τ.λ.) για τα εκατομμύρια των μεγαλύτερων ηλικιακά ανθρώπων που γερνούν μόνοι».
«Δικτύωση», η νέα συντροφικότητα
Δεν είναι μόνο η οικονομική και προσωπική αυτονόμηση των γυναικών, η φθίνουσα πορεία της οικογένειας και η απαξίωση του γάμου (σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center το 2010, ένα 40% των Αμερικανών τον θεωρεί έναν παρηκμασμένο θεσμό). Η νέα ατομικότητα ενισχύεται κυρίως (και θωρακίζεται) από τη νέα τεχνολογία. O ταχύτατα αναδυόμενος networked individual έχει πολλές πιθανότητες να ζει σε ένα σπίτι με μία οδοντόβουρτσα και να τρώει για πρωινό παγωμένη, χθεσινή πίτσα. «Οι νέες τεχνολογίες έχουν καταστήσει τη μοναχική ζωή μια κοινωνική εμπειρία. Ετσι το να μένεις μόνος στο σπίτι δεν βιώνεται πλέον ως μια ανεπιθύμητη κατάσταση ή ως απομόνωση» υπογραμμίζει στο «Bήμα» ο αμερικανός ειδικός. «Είναι άλλο να είσαι μόνος στο σπίτι με ένα βιβλίο στο χέρι και άλλο να είσαι εκεί με ένα iPhone, ένα laptop ή συνδεδεμένος στο Ιnternet. Μπορείς να είσαι πλέον μόνος στο σπίτι μετέχοντας ενεργά στην κοινωνική ζωή».
Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ
Διαβάστε τη συνέχεια: