Ο εκφοβισμός (bullying)… μεγάλωσε και πήγε Πανεπιστήμιο. Στη φράση αυτή η Άλτα Πανέρα, ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια του Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) “συμπυκνώνει” τον ορισμό του εκφοβισμού στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και τις ομοιότητες και διαφορές, σε σχέση με την εκδήλωση του φαινομένου στη διάρκεια της σχολικής ζωής.
“Έχουμε να κάνουμε με παρόμοιες μορφές βίας και ο βασικός ορισμός της εσκεμμένης πράξης κακοποίησης ενός ατόμου δεν αλλάζει, όμως στην πανεπιστημιακή ζωή είναι πιο σύνθετες οι εκφράσεις του εκφοβισμού, ενώ υπάρχει πλέον και η νομική διάσταση του ζητήματος, καθώς έχουμε να κάνουμε με ενήλικες” λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Πανέρα.
“Ακραίες εκδηλώσεις βίας”
Ένα από τα στοιχεία που διαφοροποιούν σημαντικά το bullying στο σχολείο, σε σχέση με το Πανεπιστήμιο, είναι η μορφή και ένταση της βίας, που ασκείται, καθώς, όπως εξηγεί η κ. Πανέρα, “άλλη βία θα ασκήσει ένα παιδί 10 χρονών και άλλη ένας ενήλικας, που σημαίνει, ότι ο εκφοβισμός μπορεί να εξελιχθεί σε μία ακραία βίαιη πράξη”.
“Η αυξημένη επικινδυνότητα είναι ένα στοιχείο που μας κινητοποιεί, για τον επιπρόσθετο λόγο, ότι η βία μπορεί να εκδηλωθεί σε πολλά επίπεδα, ήτοι από τον δράστη στο θύμα, από το θύμα στον δράστη ή από το θύμα στον εαυτό του” προσθέτει.
“Χωρίς δίχτυ προστασίας”
Εξαιρετικά κρίσιμος παράγοντας στα περιστατικά εκφοβισμού φοιτητών και ειδικά στις περιπτώσεις εκείνων που άφησαν την οικογενειακή εστία για να σπουδάσουν σε κάποια άλλη πόλη, αποδεικνύεται η απουσία πλαισίου ψυχολογικής υποστήριξης (του στενού οικογενειακού και φιλικού τους περιβάλλοντος).
“Στη σχολική ηλικία είναι διαφορετικά, ο γονιός θα δει την αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού και θα μιλήσει στον δάσκαλο, αλλά και ο δάσκαλος θα παρατηρήσει τις αλλαγές στο παιδί. Επίσης, οι φίλοι στο σχολείο λειτουργούν με τρόπο υποστηρικτικό στο θύμα ή και ελεγκτικό προς τον δράστη. Στο Πανεπιστήμιο, όμως, ο καθηγητής μπορεί να μην αντιληφθεί το πρόβλημα, καθώς το θύμα έχει την τάση να απομονώνεται και να αποφεύγει τις κοινωνικές επαφές, ειδικά αν βρίσκεται μακριά από την οικογένεια και τους φίλους του” σημειώνει η κ. Πανέρα.
Η ίδαι εξήγησε ότι πρόκειται για μία παράμετρο που εκθέτει σε σημαντικούς ψυχικούς και σωματικούς κινδύνους το θύμα, που “για να ανακουφισθεί μπορεί π.χ. να πιει ή να κάνει χρήση ουσιών, χωρίς να γίνει αντιληπτό”.
Γι’ αυτό, προσθέτει, “είναι σημαντικό να παρατηρούμε τι γίνεται γύρω μας, να είμαστε σε επικοινωνία με τους φοιτητές που νιώθουν άνετα να μιλήσουν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, αλλά και οι καθηγητές να παρατηρούν αλλαγές, όπως μείωση της απόδοσης και αύξηση των απουσιών φοιτητών, να ρωτούν, να προσπαθούν να καταλάβουν τι συμβαίνει”.
“Θύματα γίνονται θύτες”
Οι πλέον εκτεθειμένοι σε εκδηλώσεις εκφοβισμού είναι οι φοιτητές, που στη διάρκεια της σχολικής τους ζωής είχαν υπάρξει θύματα βίας και δεΝ διαχειρίστηκαν το πρόβλημα με τον κατάλληλο τρόπο, ενώ γενικά ισχύει ό,τι και στη σχολική ζωή, δηλαδή ο εκφοβισμός εστιάζεται στη διαφορετικότητα του θύματος και αντίστοιχα το προφίλ του δράστη που εκφοβίζει σχετίζεται με το κοινωνικό του πλαίσιο, από το οποίο πηγάζει η ανάγκη του, μέσω του εκφοβισμού, να ενισχύσει τη δική του αποδοχή.
Επίσης, στο Πανεπιστήμιο παρατηρείται πιο συχνά το φαινόμενο της εναλλαγής των ρόλων θύτη- θύματος. “Οι ρόλοι εναλλάσσονται, το θύμα μπορεί να γίνει θύτης, αν και ο θύτης δεν θα γίνει εύκολα θύμα. Η πορεία κάποιου, που υπήρξε στο παρελθόν θύμα, θα εξαρτηθεί από το πώς το διαχειρίστηκε τότε και αν υποστηρίχθηκε κατάλληλα. Συνήθως όσοι δεν το διαχειρίστηκαν με τον κατάλληλο τρόπο έρχονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με οξυμένα προβλήματα” διευκρινίζει η κ. Πανέρα.
“Ο εκφοβισμός δεν συμβαίνει σε ένα κοινωνικό κενό, υπογραμμίζει τις κοινωνικές προκαταλήψεις, δεν αφορά μόνο στη διαπροσωπική σχέση θύτη- θύματος, αλλά αποτελεί το καθρέφτισμα όλων των κοινωνικών ελλειμμάτων μας, αφορά όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα” προσθέτει.
“Υποστηρικτικές δομές στο Πανεπιστήμιο”
Στο Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης του ΑΠΘ απευθύνονται φοιτητές που αντιμετωπίζουν προβλήματα, που σχετίζονται με τον εκφοβισμό, αλλά και κάθε είδους ψυχολογικά προβλήματα και δυσκολίες προσαρμογής στη πανεπιστημιακή ζωή.
“Δεν υπάρχει κάποια επίσημη καταγραφή των περιστατικών που έχουν καταγγελθεί τα τελευταία χρόνια, όμως αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι, ότι πλέον υπάρχει ευαισθητοποίηση για το θέμα” αναφέρει η κ. Πανέρα.
Όπως διευκρινίζει, “ο φοιτητής, που άλλοτε θα θεωρούσε το bullying δικό του πρόβλημα, τώρα κατανοεί ότι δεν φταίει ο ίδιος, έρχεται και λέει ‘είμαι θύμα’, αλλά και συνολικά η κοινωνία και η πανεπιστημιακή κοινότητα δείχνουν λιγότερη ανοχή σε τέτοιες συμπεριφορές”.
Στις καταγγελίες για εκφοβισμό στον χώρο του Πανεπιστημίου, περιλαμβάνονται και κάποιες σε βάρος καθηγητών, που αφορούν είτε απειλές σε σχέση με τη βαθμολόγηση φοιτητών, είτε επιθετικότητα λεκτική, προσβολές, υποτιμητικές συμπεριφορές.
Η κ. Πανέρα θα μιλήσει για τις “επιπτώσεις του εκφοβισμού και την υποστήριξη των θυμάτων του” σε ημερίδα με θέμα “Εκφοβισμός (Bullying): Μύθοι και Πραγματικότητες στη Διάρκεια των Σπουδών. Πρόληψη και Αντιμετώπιση”, που διοργανώνει αύριο (11.00-14.00, ΚΕΔΕΑ), το Παρατηρητήριο Φοιτητών Ευαίσθητων Κοινωνικών Ομάδων του ΑΠΘ.