Την Τετάρτη 7 Οκτωβρίου στις 11 το πρωί το Α΄ Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων πρόκειται, εκτός απροόπτου, να ανακοινώσει την απόφαση του για την Χρυσή Αυγή, μία δίκη που αντίστοιχη της δεν έχει υπάρξει σε παγκόσμιο επίπεδο στη σύγχρονη ιστορία.
Το δικαστήριο με την ετυμηγορία του επί της ενοχής ή μη των κατηγορούμενων για εγκληματική οργάνωση θα δώσει μία απάντηση σε ένα κρίσιμο μεγάλης νομικής και κοινωνικής αξίας ερώτημα που θα έχει επίδραση στον παρόντα και σε μελλοντικό χρόνο.
Το διακύβευμα αφορά ένα πολιτικό κόμμα, που επί τρεις εκλογικές διαδικασίες είχε θέση στο ελληνικό κοινοβούλιο και εκπροσώπηση στο ευρωπαϊκό, το οποίο δικάζεται ως εγκληματική οργάνωση. Ή αλλιώς, σύμφωνα με την κατηγορία, μία εγκληματική οργάνωση που έχει νομική μορφή με αυξημένη μάλιστα συνταγματική προστασία ως πολιτικό κόμμα.
Η απόδοση δικαιοσύνης ασφαλώς, πρωτίστως αφορά τα θύματα της βίας και του μίσους αλλά αφορά και κάθε μέλος της κοινωνίας. Η επερχόμενη κρίση του δικαστηρίου έχει μία ιδιαίτερη σημασία και θα αφήσει το δικό της αποτύπωμα στη νομική επιστήμη αλλά και στην αντίληψη της κοινωνίας.
Σε όλη τη διάρκεια της πολύχρονης διαδικασίας οι περισσότεροι κατηγορούμενοι επέλεξαν να απουσιάζουν από το εδώλιο. Η ηγετική ομάδα της Χρυσής Αυγής, πλην τριών ή τεσσάρων, δεν εμφανίστηκε στο δικαστήριο ούτε την πρώτη μέρα ούτε καμία άλλη μέχρι την στιγμή που θα έπρεπε ένας-ένας να σταθούν ενώπιον των δικαστών για τις απολογίες τους.
Σε αντιδιαστολή με αυτήν την ηχηρή απουσία, μία παρουσία ήταν αυτή που έδωσε «πρόσωπο» σε αυτήν τη δίκη. Η Μάγδα Φύσσα ήταν κάθε μέρα στη θέση της. Κάθε μέρα παρακολουθούσε τη δίκη, πότε μαζί με φίλους του Παύλου, πότε μαζί με τον πατέρα του ή τον θείο του. Γεμάτη συναισθήματα που πολλές φορές εκδήλωσε αλλά κυρίως γεμάτη καρτερία για αυτήν την οδυνηρή διαδρομή από το Γενικό Κρατικό Νίκαιας που είδε τον γιο της νεκρό ως τη δικαστική αίθουσα που τεντώνοντας το σώμα της κοιτούσε στα μάτια τους κατηγορούμενους.
Μια μεγάλη δίκη που ξεπέρασε τα πέντε χρόνια
Η δίκη της Χρυσής Αυγής είναι από τις μεγαλύτερες που έχουν διεξαχθεί στην Ελλάδα όχι μόνο λόγω των πολλών κατηγορουμένων και των συνηγόρων τους αλλά και λόγω του εύρους του υλικού που περιλαμβάνεται στη δικογραφία.
Η μακρά διάρκεια της διαδικασίας που συμπληρώνει τα πεντέμισι χρόνια, έχει πολλές αιτίες ωστόσο οφείλεται και σε αυτήν την παράμετρο και σε άλλες που αφορούν τόσο ζητήματα πρακτικά όπως η στέγαση της, η μη διαθεσιμότητα των μελών του δικαστηρίου αποκλειστικά για τη διεξαγωγή της διαδικασίας τα πρώτα χρόνια, όσο και σε άλλες όπως η αποχή των δικηγόρων το 2016 και η άρνηση συνηγόρων υπεράσπισης να λάβουν άδειες, η συμπερίληψη από την πλευρά των κατηγορουμένων βουλευτών στα αναγνωστέα, περίπου 2.800 ερωτήσεων που είχαν κάνει στη Βουλή κ.α
Πολλοί νομικοί τονίζουν πως ουσιαστικά η δίκη της Χρυσής Αυγής, υπό τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, δεν θα μπορούσε να τελειώσει σε ένα ή δύο χρόνια. Αναφέρουν δε, πως η δίκη στη Γερμανία τεσσάρων μελών της νεοναζιστικής οργάνωσης NSU για δολοφονίες εννιά μεταναστών πρώτης και δεύτερης γενιάς, μεταξύ των οποίων ο Έλληνας Θεόδωρος Βουλγαρίδης και μία Γερμανίδα αστυνομικός, ξεκίνησε στο Εφετείο του Μονάχου τον Μάιο του 2013 και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2018. Μία δίκη που όπως και η δίκη της Χρυσής Αυγής είχε μεγάλο αντίκτυπο στη γερμανική κοινωνία και προκάλεσε συζητήσεις για την αρχική αντιμετώπιση αυτών των δολοφονιών, ως «ξεκαθαρίσματα λογαριασμών» και άλλων κινήτρων, πλην ρατσιστικών, από θεσμούς και μίντια.
Η δολοφονία Φύσσα και η καθοριστική κίνηση Δένδια: η δραστηριότητα εκτρέπεται μεμονωμένων περιστατικών αποτελεί εγκληματική οργάνωση
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 18ης Σεπτεμβρίου 2013 δεκάδες μηνύματα σε social media άρχισαν να διακινούν τις πρώτες πληροφορίες για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα: «οι φασίστες μαχαίρωσαν ένα παλικάρι στο Κερατσίνι».
Στην περιοχή επικρατούσε αναβρασμός όταν μία ομάδα ανθρώπων, κάποιοι με ξυρισμένα κεφάλια και μαυροντυμένοι, καταγράφηκε -και από αστυνομικούς – να κυκλώνουν την καφετέρια «κοράλλι». Λίγο πριν, ένα κομβόϊ μηχανών και αυτοκινήτων μελών της Χρυσής Αυγής ξεκινούσε από τα γραφεία της Τοπικής της Νίκαιας προς την καφετέρια, ειδοποιημένοι από ένα ομαδικό sms: «Όλοι τώρα στην Τοπική». Το κατά την δικογραφία, τάγμα εφόδου κυνήγησε τον μουσικό της hip hop ώσπου τον εγκλώβισε. Η εμφάνιση του στελέχους της Τοπικής Γιώργου Ρουπακιά με ένα μαχαίρι στο χέρι ήταν το τέλος του Παύλου Φύσσα. Δύο μαχαιριές κατάστηθα και μία στο πόδι. Λίγο πριν ξεψυχήσει ο Φύσσας υπέδειξε τον δράστη που μόλις είχε πετάξει το μαχαίρι.
Εκείνο το βράδυ καταγράφηκαν περίπου 150 κλήσης κινητών που ανήκαν σε μέλη, στελέχη και ηγετική ομάδα της Χρυσής Αυγής, πριν αλλά και μετά τη δολοφονία του μουσικού.
Η καθοριστική κίνηση και ενώ ο αντίκτυπος από την δολοφονία στην κοινή γνώμη γιγαντωνόταν, έγινε δύο μόλις μέρες μετά τη δολοφονία, από τον τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης Νίκο Δένδια. Ο υπουργός απέστειλε στην εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ευτέρπη Κουτζαμάνη αναφορά στην οποία περιελάμβανε 32 περιστατικά επιθέσεων, απειλών και άλλων, μελών της Χρυσής Αυγής που είχαν καταγραφεί σε όλη την χώρα, ζητώντας να ενταχθούν στις προβλέψεις του άρθρου 187 για τη σύσταση και δράση εγκληματικής οργάνωσης. «Η δραστηριότητα εκτρέπεται των ορίων μεμονωμένων περιστατικών» ανέφερε μεταξύ άλλων ο κ. Δένδιας.
Η αναφορά Δένδια αποτέλεσε τεράστιας νομικής σημασίας ενέργεια καθώς ζητήθηκε από την Δικαιοσύνη να απαντήσει σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο ερώτημα που για πρώτη φορά και μετά από σωρεία επιθέσεων συνέδεε την Χρυσή Αυγή με οργανωμένη εγκληματική ομάδα.
Η δίωξη και οι συλλήψεις για εγκληματική οργάνωση
Στις 22 Σεπτεμβρίου 2013 με εντολή της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου ο αντεισαγγελέας του ανώτατου δικαστηρίου Χαράλαμπος Βουρλιώτης ξεκινά έρευνα με πρώτη ύλη το υλικό του κ. Δένδια. Εξετάζει μάρτυρες, συλλέγει πλούσιο υλικό και πριν περάσει μία εβδομάδα συντάσσει πόρισμα στο οποίο η Χρυσή Αυγή περιγράφεται ως οργάνωση που από κλειστός κύκλος ιδεολογικής επιμόρφωσης ναζιστών το 1987 εξελίχθηκε σε πολιτικό σχηματισμό με επιχειρησιακό και πολιτικό τμήμα, των οποίων η ηγετική ομάδα είναι κοινή και με κορυφή της ιεραρχίας τον αρχηγό στον οποίο αναγνωρίζεται απόλυτη εξουσία. Οι εχθροί της οργάνωσης είναι συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, μετανάστες, ιδεολογικοί αντίπαλοι τους και άλλοι συμπεριλαμβανομένων και ανθρώπων με νοητικά ή κινητικά προβλήματα. «Η βία είναι το μήνυμα και όχι το μέσον» για τα μέλη της Χρυσής Αυγής αναφέρει ο κ. Βουρλιώτης, μία φράση που έκτοτε ακούστηκε δεκάδες φορές μέσα στο δικαστήριο.
Το πόρισμα Βουρλιώτη καταλήγει σε παραγγελία προς τον εισαγγελέα Πρωτοδικών για την άσκηση ποινικής δίωξης για εγκληματική οργάνωση σε βάρος της ηγετικής ομάδας της Χρυσής Αυγής και την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για στελέχη και μέλη της Χρυσής Αυγής .
Οι συλλήψεις
Στις 29 Σεπτεμβρίου ξεκινούν συλλήψεις, με την αυτόφωρη διαδικασία, του αρχηγού της οργάνωσης Νίκου Μιχαλολιάκου, των βουλευτών Ηλία Κασιδιάρη, Γιάννη Λαγού, Ηλία Παναγιώταρου και Νίκου Μίχου και άλλων στελεχών του κόμματος.
Αρχικά την ανάκριση αναλαμβάνουν οι ανακριτές Διαφθοράς Σπύρος Γεωργουλέας και Χρήστος Παπακώστας ενώπιον των οποίων απολογούνται τις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου οι συλληφθέντες βουλευτές και άλλα στελέχη του κόμματος.
Αρχές Οκτωβρίου αποφασίζονται οι πρώτες προφυλακίσεις των Νίκου Μιχαλολιάκου, Γιάννη Λαγού, Χρήστου Παππά, του πυρηνάρχη της Νίκαιας Γιώργου Πατέλη κ.α.’ Εχει προηγηθεί η προφυλάκιση από την ανακρίτρια Πειραιά του Γιώργου Ρουπακιά. Εκτός φυλακής με την επιβολή όρων είχαν αφεθεί οι Ηλίας Κασιδιάρης, Ηλίας Παναγιώταρος και Νίκος Μίχος.
Στις 18 Οκτωβρίου 2013 η υπόθεση της Χρυσής Αυγής οδηγείται λόγω σπουδαιότητας στο Εφετείο όπου με απόφαση της Ολομέλειας ορίζονται να την διενεργήσουν οι εφέτες Ιωάννα Κλάπα και Μαρία Δημητροπούλου.
Η έρευνα των δύο δικαστικών λειτουργών περαιώνεται στα τέλη Ιουλίου 2014 , με έναν κύκλο κατηγορουμένων που φθάνει τους 78 και 30 προφυλακισμένους μεταξύ των οποίων και ηγετικά στελέχη.
Το παραπεμπτικό βούλευμα και το κρίσιμο έτος 2008: Η διαφωνία του εισηγητή για την εγκληματική οργάνωση
Στις 4 Φεβρουαρίου 2015 δημοσιεύεται το βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών , αριθμός 215/2015, που διατάσσει την παραπομπή σε δίκη 69 κατηγορουμένων ( ένας απεβίωσε ) για την υπόθεση της Χρυσής Αυγής.
Οι εφέτες με πλειοψηφία 2 προς 1 έκαναν δεκτή την πρόταση που υπέβαλε τον Οκτώβριο του 2014 ο εισαγγελέας Εφετών Ισίδωρος Ντογιάκος, ο οποίος μέσα σε δεκάδες σελίδες ανέπτυξε το σκεπτικό του ότι η Χρυσή Αυγή είναι εγκληματική οργάνωση που δρα υπό τον μανδύα πολιτικού κόμματος. Ο εισαγγελέας προσδιόρισε την έναρξη της οργάνωσης από το 2008, περιλαμβάνοντας ωστόσο στην πρόταση του και παλαιότερες σοβαρές εγκληματικές ενέργειες, θεωρώντας πως το έτος αυτό «εκδηλώθηκε εμφανώς η σωρευτική και εξακολουθητική εγκληματική της δράση».
Η επιλογή του 2008, που έγινε εν τέλει δεκτή στο Βούλευμα, δεν θεωρείται τυχαία καθώς τότε έγινε η επίθεση μελών της Χρυσής Αυγής στον χώρο «Αντίπνοια» στα Πετράλωνα, που κατά τη δικογραφία αποτελεί ισχυρή ένδειξη όχι μεμονωμένης πράξης αλλά ύπαρξης οργάνωσης. Οι δράστες της επίθεσης έχουν καταδικαστεί αμετάκλητα σε πρόσκαιρες ποινές κάθειρξης.
Το βούλευμα καταγράφει τη γνώμη του εισηγητή του δικαστικού Συμβουλίου εφέτη Νικόλαου Σαλάτα, ο οποίος κρίνει πως δεν μπορεί να αποδοθεί κατηγορία εγκληματικής οργάνωσης στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής καθώς δεν προκύπτει οικονομικό όφελος από τις πράξεις τους, επικαλούμενος την σύμβαση του Παλέρμο (2000) κατά του διακρατικού οργανωμένου εγκλήματος. Οι συνάδελφοι του απορρίπτουν το σκεπτικό του επισημαίνοντας ότι στην υπόθεση εφαρμόζεται η εξαιρετικά αυστηροποιημένη κύρωση της Σύμβασης του Παλέρμο από την Ελλάδα το 2010 .
Η ταυτότητα της δίκης
Κατηγορούμενοι: 68
Κατηγορίες :
Εγκληματική οργάνωση: Συνολικά 65 κατηγορούμενοι
Διεύθυνση Οργάνωσης: 18 κατηγορούμενοι (Νίκος Μιχαλολιάκος και οι υπόλοιποι 17 εκλεγμένοι στις εκλογές του Ιουνίου 2012 βουλευτές του κόμματος ).
Μέλη: 47 κατηγορούμενοι (39 κατηγορούμενοι δικάζονται μόνο για το αδίκημα της εγκληματικής ενώ οι υπόλοιποι δικάζονται και για άλλα κακουργήματα για παράδειγμα ανθρωποκτονία και απόπειρες, διακεκριμένη οπλοκατοχή κλπ.
Δολοφονία Παύλου Φύσσα στις 18 Σεπτεμβρίου 2013 στο Κερατσίνι για την οποία δικάζονται ο Γιώργος Ρουπακιάς ως φυσικός αυτουργός και άλλοι 16 ως συνεργοί.
Απόπειρα ανθρωποκτονίας σε βάρος Αιγυπτίων ψαράδων (12 Ιουνίου 2012 στο Πέραμα) 5 κατηγορούμενοι
Απόπειρα ανθρωποκτονίας σε βάρος αφισοκολλητών του ΠΑΜΕ (12 Σεπτεμβρίου 2013 στο Πέραμα) 4 κατηγορούμενοι
Έναρξη δίκης: 20 Απριλίου 2015 στην αίθουσα των γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού.
Έδρα: Πρόεδρος είναι η κ. Μαρία Λεπενιώτη, που έχει προαχθεί σε αρεοπαγίτη από τον Μάιο του 2019.
Τακτικοί δικαστές οι Εφέτες Ανδρέας Ντόκος και Γεσθημανή Τσουλφόγλου.
Εισαγγελέας Έδρας είναι η κ. Αδαμαντία Οικονόμου με αναπληρωτή της τον κ. Στέλιο Κωσταρέλλο.
Οι δικαστές απαλλάχθηκαν κάθε άλλου καθήκοντος τους για να επιταχυνθεί η δίκη το Νοέμβριο του 2018
Συνεδριάσεις:
Συνολικά έγιναν 453 συνεδριάσεις.
Τον Ιανουάριο του 2016 η δίκη διακόπηκε για περίπου 4,5 μήνες λόγω αποχής των δικηγόρων. Διακόπηκε επίσης επί τρεις και πλέον μήνες λόγω του κορονοϊού.
Μάρτυρες: Εξετάστηκαν σχεδόν 150 μάρτυρες κατηγορίας και περίπου 70 υπεράσπισης.
Υλικό δικογραφίας:
Εκατοντάδες στοιχεία που αφορούν ολόκληρη την πορεία της Χρυσής Αυγής από τα έτη 1980-1984 που αποτελούσε τίτλο περιοδικού με εξυμνητικά κείμενα για τον Χίτλερ, την περίοδο «απαλλαγής» της, μετά το 1990, από τον όρο «εθνικοσοσιαλισμός» και την υιοθέτηση του όρου «λαϊκός εθνικισμός» έως τον παρόντα χρόνο .
Πλήθος και οι δικαστικές αποφάσεις με ενέργειες της οργάνωσης που αναγνώστηκαν στο δικαστήριο και αφορούν επιθέσεις από το 1992 και μετά, όπως η απόπειρα ανθρωποκτονίας του Δημήτρη Κουσουρή το 1998 από στέλεχος της Χρυσής Αυγής και δέκα μέλη της, κ.α
Μόνο το παραπεμπτικό βούλευμα ξεπερνά τις 1000 σελίδες.
Το ψηφιοποιημένο υλικό (βίντεο, καταγεγραμμένες συνομιλίες, φωτογραφίες και άλλα) ξεπερνά τα δύο terrabyte.
Συνολικά τα στοιχεία, όλων των ειδών, που αναγνώστηκαν στο δικαστήριο ήταν 438.
Λήξη αποδεικτικής διαδικασίας: 7 Νοεμβρίου 2019 οπότε και απολογήθηκε τελευταίος ο αρχηγός της Χρυσής Αυγής Νίκος Μιχαλολιάκος.
Η εισαγγελική πρόταση
Η εισαγγελική πρόταση που έχουν να αξιολογήσουν τα μέλη του δικαστηρίου έδωσε ήδη τη δική της απάντηση στο κρίσιμο θέμα. Η εισαγγελέας Αδαμαντία Οικονόμου στις 18 Δεκεμβρίου 2019 έκρινε πως δεν υφίσταται εγκληματική οργάνωση και πως όλες οι ενέργειες που αποδίδονται σε οργανωμένη δράση συμμετεχόντων με διακριτούς ρόλους, είναι «μεμονωμένα περιστατικά» μελών και μη του κόμματος για διάφορους λόγους: «Δεν αποδείχθηκε κεντρικός σχεδιασμός των επιθέσεων».
Για τη δολοφονία Φύσσα η κ. Οικονόμου ζήτησε ενοχή μόνον του Γιώργου Ρουπακιά ζητώντας απαλλαγή όλων των συγκατηγορουμένων του για συνέργεια στην πράξη. «Δεν υπήρχε καμία εντολή για τον Φύσσα. Η εμφάνιση Ρουπακιά ήταν συμπτωματική, αν υπήρχε σχέδιο θα είχε λάβει και αυτός sms. Δεν προέκυψε πως οι συγκατηγορούμενοι του τον διευκόλυναν. Έδρασε μόνος του χωρίς να τον συνδράμει κανείς. Δεν ήταν συντεταγμένοι».
Για την επίθεση σε βάρος των Αιγυπτίων ψαράδων ζήτησε ενοχή των πέντε κατηγορουμένων κατά επιεικέστερη μετατροπή της κατηγορίας από απόπειρα ανθρωποκτονίας σε βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη: «Αν ήθελαν να σκοτώσουν θα το έκαναν, δεν θα σταματούσαν».
Για την επίθεση σε βάρος του ΠΑΜΕ ζήτησε μετατροπή της απόπειρας ανθρωποκτονίας σε πλημμεληματικού βαθμού επικίνδυνη και απλή σωματική βλάβη «Αν ήθελαν να σκοτώσουν θα χτυπούσαν στο κεφάλι των θυμάτων. Δεν ήθελαν να σκοτώσουν, ήθελαν να πλήξουν το συνδικάτο στην Ζώνη Περάματος».
Ζήτησε επίσης ενοχή για πλημμεληματική οπλοκατοχή -από κακουργηματική συνδεόμενη με την εγκληματική οργάνωση- των Νίκου Μιχαλολιάκου, Γιώργου Γερμενή και Γιάννη Λαγού.
Η εισαγγελική κρίση προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις με βασικές αιτιάσεις νομικών και καθηγητών Δικαίου ότι η κ. Οικονόμου αγνόησε ουσιαστικά δεδομένα της υπόθεσης. Από την πλευρά των κατηγορουμένων χαρακτηρίστηκε απόλυτα εμπεριστατωμένη.
Λίγες ημέρες μετά την πρόταση της κ. Οικονόμου η Χρυσή Αυγή εξέδωσε το ημερολόγιο του 2020 το εξώφυλλο του οποίου αναφέρει «θα ξαναγυρίσουμε και θα τρέμει η γη», φράση που αποδίδεται στον Γιόζεφ Γκαίμπελς.