Δεν νοσταλγώ καθόλου τα πέτρινα χρόνια της εφηβείας μου στο σχολείο. Ήταν βάρβαρο το σύστημα, και ας προσπαθούν κάποιοι να το εξωραΐσουν με λόγια του τύπου «τότε οι δάσκαλοι ήταν δάσκαλοι, δεν παίζανε». Πράγματι, δεν παίζανε. Έφευγε το χαστούκι από τον καθηγητή και έσκαγε στο πρόσωπό σου με το καλημέρα. Οι αποβολές δίνονταν για ψύλλου πήδημα. Είναι γεγονός ότι η βία ήταν ανύπαρκτη στο προαύλιο των σχολείων. Πώς να τολμήσουν οι νταήδες να σηκώσουν χέρι στον αδύναμο; Οι δύο αυστηροί καθηγητές που έκαναν το τσιγάρο τους στη γωνία ήταν πιο τρομακτικοί και από τους αστυνομικούς της εποχής.
Δεν ήταν σχολεία αυτά για να τα αναπολούμε. Κάτεργα ήταν με μπόλικο ρατσισμό για εκείνους που ήταν οι γιοι του κανενός, τα φτωχόπαιδα και τα χωριατόπαιδα. Τα παιδιά με διάσπαση προσοχής ή με προβλήματα δυσλεξίας είχαν την ταμπέλα του τεμπέλη, καθώς τότε κανείς δεν ήξερε τι σημαίνουν όλα αυτά. Γι’ αυτό πολλοί μέτριοι μαθητές εκείνης της περιόδου διέπρεψαν στην πορεία, κόντρα στις προβλέψεις των καθηγητών τους.
Η δουλειά του καθηγητή, που ήταν φορέας εξουσίας, δεν σταματούσε μόλις χτυπούσε το κουδούνι. Αλίμονό σου αν σε πετύχαινε στον δρόμο να καπνίζεις ή να κάνεις τρέλες. Οι παλαιότεροι προλάβαμε και την απαγόρευση εξόδου από το σπίτι μετά τις 7 το βράδυ.
Είναι αυτονόητο ότι μέσα σε αυτό το αστυνομευόμενο περιβάλλον, το μπούλινγκ ήταν άγνωστη λέξη. Ακόμη και αν τολμούσαν οι άγριοι να πουλήσουν νταηλίκι -πάντα εκτός σχολείου- σε συμμαθητή τους, οι καθηγητές το μάθαιναν και στις ποινές που επέβαλαν είχαν τη σύμφωνη γνώμη των γονέων που οι περισσότεροι επικροτούσαν την αυστηρότητα.
Πράγματι, σήμερα δεν έχουμε τέτοια σχολεία, μα τα ίδια προβλήματα της δεκαετίας του ’70. Γκρεμίστηκε το παλαιό με ορμή τη δεκαετία του ’80, αλλά στη θέση του δεν χτίστηκε ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό μοντέλο στα πρότυπα των σοβαρών ευρωπαϊκών κρατών. Επικράτησε, όπως σε όλο τον δημόσιο τομέα το χύμα, που ακούει στη φράση «εντάξει, μωρέ, τώρα…».
Ένα μικρό ποσοστό των καθηγητών -όπως όλων χωρίς καμιά εξαίρεση των λειτουργών του Δημοσίου-κάνει διεκπεραίωση. Άλλο τόσο είναι το ποσοστό των φοβισμένων. Είναι φιλότιμοι, είναι ευαίσθητοι, αλλά φοβούνται να δράσουν. Τους τρομάζουν τα παιδιά, τους τρομάζουν οι αυθάδεις γονείς και δεν μπορούν να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά. Ετσι, σέρνονται πίσω από τα γεγονότα. Υπάρχει και μια μεγάλη κατηγορία εκπαιδευτικών που είναι άξια θαυμασμού. Πάει κόντρα στο ρεύμα. Βοηθάει τα παιδιά με ψυχή, χωρίς να περιμένει να ακούσει «μπράβο» από κανέναν. Αυτοί είναι ήρωες μέσα σε ένα σύστημα που μπάζει από παντού.
Και για όσους έχουν την απορία γιατί στα ιδιωτικά σχολεία έχουμε λιγότερα κρούσματα βίας, η απάντηση είναι απλή: οι καθηγητές σίγουρα δεν είναι καλύτεροι ή χειρότεροι από εκείνους του Δημοσίου. Στα ιδιωτικά υπάρχουν οι κανόνες της αγοράς και οι σχολάρχες τούς εφαρμόζουν με κάθε τρόπο. Προστατεύουν από τη βία τα παιδιά, για να μην έρθουν αντιμέτωποι με τους γονείς που πληρώνουν .Οι ψευτόμαγκες υπάρχουν και σε αυτά τα σχολεία, μόνο που μεταφέρουν τη δράση τους στις καφετέριες και στις πλατείες μετά το μάθημα. Άρα το πρόβλημα υπάρχει με άλλο τρόπο και στην ιδιωτική εκπαίδευση.
Γιατί τα θυμήθηκα όλα αυτά τώρα; Ενα 14χρονο κορίτσι πριν από τρεις μήνες επιχείρησε να βάλει τέλος στη ζωή του, πέφτοντας από το κάστρο του Ηρακλείου Κρήτης. Την περασμένη εβδομάδα κατέληξε στην εντατική. Ήταν θύμα μπούλινγκ στο σχολείο της. Η είδηση μέσα στη λαίλαπα της πανδημίας πέρασε στα ψιλά. Η οικογένειά της το αντιμετώπισε με μεγάλη αξιοπρέπεια. Η επικαιρότητα είναι αλλού, όμως όλα τα μεγάλα προβλήματά μας είναι εδώ και κυκλικά θα επιστρέφουν.
Η λύση δεν είναι εύκολη. Η βία ξεκινάει από τις οικογένειες, πάει στα νεανικά στέκια και μεταφέρεται στα σχολεία. Όσα «μπαλώματα» και να μπουν, όπως «ο καθηγητής φίλος του μαθητή», δεν είναι αρκετά. Είναι αναγκαία, όμως, μια μεγάλη μεταρρύθμιση στην παιδεία που να ξεκινάει από την α’ δημοτικού. Η κακοποίηση, ψυχική και σωματική, λένε οι καθηγητές των λυκείων, επωάζεται στο δημοτικό, εμφανίζεται στο γυμνάσιο και κορυφώνεται στο λύκειο. Αυτά είναι τα νέα σύγχρονα προβλήματα και όχι τα διαδικτυακά μαθήματα για τα οποία διαμαρτύρεται η ΟΛΜΕ. Στη νέα εποχή, όταν υπάρχει λόγος όπως τώρα, θα γίνεται και εκπαίδευση εξ αποστάσεως. Δεν έχουμε παρά να αντιγράψουμε τον τρόπο που το κάνουν εδώ και χρόνια άλλες, σοβαρές χώρες. Και όπου έχουν δίκιο οι καθηγητές θα γίνουν προσαρμογές.
Το νέο στοίχημα τώρα με την πανδημία, που η πολιτεία ρίχνει το βάρος της στη δημόσια υγεία και την παιδεία είναι να γίνει μια σαρωτική μεταρρύθμιση. Τα σχολεία μας χρειάζονται ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, ειδικά εκπαιδευμένους ώστε να προλαβαίνουν τις συμφορές. Δεν είναι σπατάλη, είναι επένδυση για την αυριανή κοινωνία. Και βεβαίως επαγγελματίες -όχι ρουσφέτια-σχολικοί φυλακές που θα έχουν πλήρη έλεγχο όλων των σχολικών εγκαταστάσεων κάθε στιγμή. Διαφορετικά, η κατάσταση κάθε χρόνο θα χειροτερεύει.